0
0
Շաբաթ, Մարտ 8-ին, Արլինկթընի (Մասաչուսէց) Հայ Մշակութային Կեդրոնին մէջ, տեղի ունեցաւ ձեռնարկ մը, նուիրուած Հայոց Ցեղասպանութեան ականատես Արշալոյս (Օրօրա) Մարտիկանեանի, որուն գիրքը` “Բռնաբարուած Հայաստան“ (Ravished Armenia) մեծ հետաքրքրութիւն ստեղծած է:
Հայկական Ուսումնասիրութեան (NAASR) կեդրոնի եւ Հայ Տիկնանց Միջազգային ընկերակցութեան կազմակերպութեամբ, այս ձեռնարկին դասախօսն էր, Հայաստանէն ժամանած Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարանի տնօրէն դոկտ. Հայկ Տեմոյեան: Հայ Մշակութային Կեդրոնի վարիչ պատասխանատու Արա Ղազարեանց կատարեց ձեռնարկին բացումը, որմէ ետք բեմ հրաւիրուեցաւ դոկտ. Հայկ Տեմոյեան: Ան սահիկներու ցուցադրութեամբ, ներկայացուց Արշալոյս Մարտիկանեանի ողբերգութիւնը:
Ան յայտնեց թէ, Արշալոյս իր ընտանիքին հետ կ՛ապրէր Չմշկածագ գիւղը եւ 17 տարեկան հասակին, 1915ին ականատես եղաւ իր հօրը, մօրը եւ եղբայրներուն սպանութեան: Ան հարուստ քիւրտերու եւ թուրք աղաներու տրամադրութեան տակ ըլլալով, սեռային չարչարանքներու ենթարկուած է ու իսլամանալու պարտադրուած: Ի վերջոյ, օր մը ան հայ հովիւի մը օգնութեամբ յաջողած է լեռներու մէջ ապաստանիլ: Ամիսներ շարունակ լեռներուն մէջ մնացած է: Այդ շրջանին, երբ Էրզրում քաղաքը ռուսական տիրապետութեան տակ էր, Արշալոյս Մարտիկանեան կրցած է հոն հասնիլ` օրեր շարունակ հետիոտն քալելով ու անցնելով Մալաթիայէն, Տիգրանակերտէն, Ուրֆայէն ու Տերսիմէն: Հոն, ռուսերու եւ ամերիկացիներու պաշտպանութեան տակ, նախ Ռուսիա անցած է, իսկ անկէ ալ` Ամերիկա: Ան հայերու դէմ ի գործ դրուած չարչարանքներուն մասին խօսած է ամերիկացիներուն եւ լուսարձակի տակ առած է իսլամացած հայերուն հարցը:
Ամերիկա հասնելէ ետք, ան այդ նպատակով, անգլերէն չգիտնալուն պատճառով` թարգմանի մը միջոցաւ Հենրի Կէյցին պատմած է իր ականատեսի վկայութիւնները: Գրագէտը դժուարութիւն ունեցած է հաւատալու իր լսածներուն, բայց այդ թուականներուն Անատոլու գտնուող Ամերիկայի եւ Անգլիոյ դեսպանները հաստատած էին Արշալոյսին խօսքերը: Կէյց Արշալոյսի պատմածներուն հիման վրայ, 1918ին հրատարակած է “Բռնաբարուած Հայաստան“ խորագրեալ գիրքը: Գիրքը այդ թուականներուն մեծ աղմուկ ստեղծած է Ամերիկայի մէջ, իսկ 1919ին` Օսքար Ափֆելի կողմէ ժապաւէնի վերածուած: Ժապաւէնը կը կրէր “Ոգիներու Աճուրդը“ (Auction of Souls) անունը: ժապաւէնէն միայն քսան վայրկեան տեւողութեամբ հատուած մը փրկուած է, երկու ժամի վրայ երկարող ժապաւէնի մնացեալ բաժինը կորսուած կը նկատուի: Արշալոյս Մարտիկանեան մահացաւ 1994-ին, Լոս Անճելըսի մէջ:
Տեմոյեան ներկայացուց վաւերագրական ժապաւէնի ցուցադրութեան գծով արխիւներ, Եւրոպայէն մինչեւ Աւստրալիա` Ատըլէյտ, ուր ծանուցման գծով պատրաստուած է կարճ ժապաւէն մը: Աւարտին կատարուեցաւ հարց-պատասխան, որ տեւեց աւելի քան 45 վայրկեան:
Նշենք թէ, Պոսթըն այցելութեան առթիւ, դոկտ. Հայկ Տեմոյեան, ընկերակցութեամբ Հայ Մշակութային Կեդրոնի վարիչ պատասխանատու Արա Ղազարեանցի, այցելած էր “Հայրենիք“, Հինգշաբթի Մարտ 6-ին: Նաեւ, Տեմոյեան հարցազրոյց մը ունեցած էր Պոսթընի Հայկական Անկախ Ձայնասփիւռի կայանի վարիչ-տնօրէն Եւգինէ Ղարիպեանի հետ:
