“ԱՆ­ՇՈՒՇՏ ՈՐ ՄԵՆՔ ԸՆԴ­ԴԻ­ՄՈՒ­ԹԻՒՆ ԵՆՔ, ԲԱՅՑ ԿՐԿՆՈՒՄ ԵՄ, ՄԵՆՔ Ի ՎՆԱՍ ՀԱ­ՅԱՍ­ՏԱ­ՆԻ ՊԵ­ՏԱ­ԿԱ­ՆՈՒ­ԹԵԱՆ` ՈՉԻՆՉ ՉԵՆՔ ԱՆՈՒՄ“ ԿԸ ՅԱՅՏ­ՆԷ Հ.Յ.Դ. ԲԻՒ­ՐՈ­ՅԻ ՆԵՐ­ԿԱ­ՅԱ­ՑՈՒ­ՑԻՉ ՀՐԱՆԴ ՄԱՐ­ԳԱՐ­ԵԱՆ

0 0

  Ստո­րեւ, լոյս կ՛ըն­ծա­յենք հար­ցազ­րոյց մը, կա­տար­ուած ““Եր­կիր Մետ­իա““ պատ­կե­րաս­փիւ­ռի կա­յա­նին կող­մէ, Հ.Յ.Դ. Բիւ­րո­յի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Հրանդ Մար­գար­եա­նի հետ: Հար­ցազ­րոյ­ցի բո­վան­դա­կու­թեան մեծ մա­սը կ՛անդ­րա­դառ­նայ մաք­սա­յին միու­թեան Հա­յաս­տա­նի ան­դա­մակ­ցու­թեան գծով, Հ.Յ.Դաշ­նակ­ցու­թեան դիր­քո­րո­շու­մին եւ այլ կա­րե­ւոր հար­ցե­րու:

Հ.- Հան­րա­յին աղ­մու­կը շատ մեծ է: Ինչ է տե­ղի ու­նե­ցել, ինչ ար­տա­ռոց բան է պա­տա­հել: Արդ­եօք նոր փուլ եւ կամ բախ­տո­րոշ ժա­մա­նա՞կ է սկսւում Հա­յաս­տա­նի հա­մար:

Պ.- Ամե­նա­կա­րե­ւոր հար­ցը, որի վե­րա­բեր­եալ քիչ անդ­րա­դարձ է եղել, այն է, որ մեր եր­կի­րը պա­տե­րազ­մի մէջ է, չնա­յած որ այ­սօր զի­նա­դա­դա­րի հանգր­ուանն է: Պա­տե­րազ­մը միշտ է հնա­րա­ւոր: Եթէ մենք այս ակ­նո­ցով ենք նա­յում հար­ցին, ապա ու­զում եմ մէջ­բե­րել մի ասաց­ուածք` ասում են գե­տան­ցու­մի ժա­մա­նակ ձի­ե­րը չեն փո­խում: Պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ երկ­րի արե­ւե­լու­մը չի փոխ­ւում, դաշ­նա­կից­նե­րին չեն լքում: Եթէ այս իրո­ղու­թիւնը մենք նկա­տի ու­նե­նանք եւ լուրջ վե­րա­բեր­ուենք նրան, որ մեր գլխա­ւոր հար­ցը Ար­ցա­խի հարցն է եւ այդ հար­ցով մենք կա­րո­ղա­նանք մին­չեւ վերջ յաղ­թա­նակ ապա­հո­վել մեր ժո­ղովր­դի հա­մար, այն խօ­սակ­ցու­թիւն­նե­րը, որ մենք կա­րող ենք ձի­ե­րը փո­խել եւ այլ ուղ­ղու­թեամբ գնալ` ամ­բող­ջու­թեամբ աւե­լորդ կը դառ­նան: Գաղտ­նիք չէ, որ մեր երկ­րի պաշտ­պա­նա­կան հա­մա­կար­գը հիմն­ուած է ռու­սա­կան դպրո­ցի վրայ, եւ այդ հա­մա­կար­գը փո­խե­լը եր­կար ժա­մա­նակ կը պա­հան­ջի: Դա կախ­ուած չէ մեր կամ­քից եւ ցան­կու­թիւ­նից: Եթէ մենք նկա­տի ու­նե­նանք, որ երկ­րի հիմ­նա­կան հար­ցը ու­ժա­նիւթն է, դարձ­եալ կա­րող ենք եզ­րա­կաց­նել, թէ որն է մեր ընտ­րու­թեան հնա­րա­ւո­րու­թիւնը: Այ­սինքն, հար­ցին պէտք է նա­յել այս­պէս` դիր­քո­րո­շու­մը մեր ցան­կու­թեամբ եւ քմա­հա­ճոյ­քով չէ պայ­մա­նա­ւոր­ուած: Մեզ հա­մար մի դիր­քո­րո­շում գո­յու­թիւն ու­նի` հնա­րա­ւոր կա­րե­լին: Պէտք է մնա­ցած ամէն ին­չից տար­բե­րա­կել` ո՞րն է այ­սօր հնա­րա­ւո­րը մեզ հա­մար, ո՞րն է, որ այ­սօր մե­զա­նից նուազ գին է պա­հան­ջե­լու եւ ո՞րն է, որ մեզ կը տայ առա­ւե­լու­թիւն:

Եթէ զգա­ցա­կան կտրուած­քով նա­յենք եւ նկա­տի չու­նե­նանք, որ պա­տե­րազ­մի մէջ ենք, հաշ­ուի չառ­նենք Հա­յաս­տա­նի աշ­խար­հագ­րա­կան դիր­քը եւ պաշտ­պա­նա­կան հա­մա­կար­գի առանձ­նա­յատ­կու­թիւն­նե­րը, ապա հար­ցին` Եւ­րո­պա՞, թէ՞ Ռու­սաս­տան, կա­րե­լի է մի­ան­շա­նակ պա­տաս­խա­նել‘ Եւ­րո­պա: Սա­կայն հարցն այդ ձե­ւով դրուած չի եւ ճիշդ է, որ այ­սօր մենք հար­ցին ոչ թէ զգաց­մուն­քա­յին մօ­տե­ցում ցու­ցա­բե­րենք, այլ ամե­նա­լուրջ պա­տաս­խա­նա­տուու­թեամբ վե­րա­բեր­ուենք, ան­կախ այն բա­նից, թէ իշ­խա­նու­թիւն­ներն ինչ­պէս ընտ­րե­ցին այս ճա­նա­պար­հը` ինչ սխալ­ներ եւ բաց­թո­ղում­ներ ու­նե­ցան, ինչ­քա­նով կա­րո­ղա­ցան այս ամէ­նին հա­մա­քայլ պա­հել ամ­բողջ քա­ղա­քա­կան դաշ­տը, քա­ղա­քա­կան մի­ջա­վայ­րը: Ի վեր­ջոյ երկ­րի կողմ­նո­րոշ­ման հարց է, իսկ այդ երկ­րում կան քա­ղա­քա­կան ու­ժեր` ընդ­դի­մու­թիւն, իշ­խա­նու­թիւն, տար­բեր քա­ղա­քա­կան հո­սանք­ներ, որոնք այս հար­ցում պէտք է ու­նե­նա­յին մի­ան­ման դիր­քո­րո­շում: Սա­կայն իշ­խա­նու­թիւնը այդ մի­աս­նա­կան դիր­քո­րոշ­ման կա­յաց­ման հնա­րա­ւո­րու­թիւնը չստեղ­ծեց:

Հ.- Հի­մա այդ կայ` քա­ղա­քա­կան կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րին, հա­սա­րա­կու­թեան լայն շեր­տե­րին, եթէ չա­սեմ մաս­նա­կից դարձ­նե­լու, ապա գո­նէ իրա­զե­կե­լու գոր­ծըն­թաց: Այդ դէպ­քում, եթէ դուք նա­յում էք, եւ, ըստ էու­թեան, մեր երկ­րի ղե­կա­վարն էլ նա­յել է այդ տե­սան­կիւ­նից` ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թիւն, Ղա­րա­բաղ, ու­ժա­նիւթ եւ այլն… ին­չի՞ հա­մար էին երեք տա­րի ու կէս ձգուող այս բա­նակ­ցու­թիւն­նե­րը: Ին­չո՞ւ էր այդ­քան ջանք, այդ­քան նիւ­թա­կան, այդ­քան մարդ­կա­յին պա­շար օգ­տա­գործ­ւում: Իս­կա­պէ՞ս մեզ թւում էր, թէ հնա­րա­ւոր է մեր անվ­տան­գու­թիւնն ապա­հո­վել Ռու­սաս­տա­նի օգ­նու­թեամբ, բայց մնա­ցած բա­րիք­նե­րը ստա­նալ Եւ­րո­պա­յից:

Պ.- Ես չեմ կար­ծում, թէ դա անօ­գուտ աշ­խա­տանք է եղել: Եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րը որ­դեգ­րե­լը, մեր եր­կի­րը եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խա­նեց­նե­լը, կար­ծում եմ, մի նպա­տակ է, որն այ­սօր էլ մենք պէտք է հե­տապն­դենք: Այ­սինքն, մենք պէտք է ձգտենք եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րի` ոչ ան­պայ­ման Եւ­րո­պա­կան Միու­թեա­նը մաս կազ­մե­լու նպա­տա­կով: Մի բան է քա­ղա­քա­կան դիր­քո­րո­շու­մը, մէկ այլ բան` քա­ղա­քա­կան եւ հա­սա­րա­կա­կան ար­ժէք­նե­րը, որոնք դու իբ­րեւ նպա­տակ ես ճշդում եւ փոր­ձում ես հաս­նել դրան: Այն­պէս որ դա ի զուր աշ­խա­տանք չի եղել, չեմ էլ կա­րող ասել, թէ մենք վնաս ենք կրել` ծախ­սել ենք, մսխել: Ընդ­հա­կա­ռա­կը, մենք մի բան էլ շա­հել ենք այդ ըն­թաց­քում:

Հ.- Չե՞նք վնաս­ուել որե­ւէ բա­նով: Ասենք, որ­պէս վստա­հե­լի գոր­ծըն­կեր մեր վար­կա­նի­շը չտու­ժե՞ց:

Պ.- Ես այդ­պէս չեմ մտա­ծում: Այլ է, եթէ մենք Եւ­րո­պա­յին խա­բած լի­նէ­ինք, այլ է, եթէ մենք ասէ­ինք, ձեզ հետ այ­լեւս գործ չու­նենք: Մեր կազ­մա­կեր­պու­թիւնը միշտ էլ յայ­տա­րա­րել է, որ մենք ձգտում ենք մեր եր­կի­րը հա­մա­պա­տաս­խա­նեց­նել եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րին: Եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խա­նեց­նել եր­կի­րը չի նշա­նա­կում ան­պայ­ման մաս կազ­մել ազատ տնտե­սա­կան գօ­տուն: Դրանք տար­բեր գոր­ծըն­թաց­ներ են եւ այս­տեղ մեկ­նա­բա­նու­թեան անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն կայ` մէ­կը միւ­սին խան­գա­րո՞ւմ է, թէ՞ ոչ, եւ, եթէ խան­գա­րում է, ապա որ­քա­նով է խան­գա­րում: Մեր եր­կի­րը իւ­րա­յա­տուկ եր­կիր է: Ոչ սահ­ման ու­նի Ռու­սաս­տա­նի հետ, ոչ էլ սահ­ման ու­նի Եւ­րո­պա­յի հետ: Մի տեղ Վրաս­տանն է մեր ճա­նա­պար­հին, մի տեղ Թուրք­ի­ան, որն էլ փակ է: Այս իւ­րա­յա­տուկ կար­գա­վի­ճա­կը գու­ցէ մեզ հա­մար ապա­հո­վէր իւ­րա­յա­տուկ ան­դա­մակ­ցու­թիւն եր­կու միու­թիւն­նե­րին էլ: Չստաց­ուեց:

Հ.- Եր­կու կողմն էլ ասում է, որ դա հնա­րա­ւոր չէ: Իսկ ինչ վե­րա­բե­րում է Եւ­րո­պա­յի հետ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րին` դուք ասում էք, որ չէք կար­ծում, թէ դա անօ­գուտ աշ­խա­տանք է: Այ­սինքն ար­ժէք­նե­րը ներ­մու­ծել` պէտք է, եւ հի­մա էլ է պէտք, բայց այլ հարց է այս­պէս վիրթ­ուալ եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­ներ ներ­մու­ծել ասե­լը, այլ հարց է, երբ ստա­նում ենք յստակ ըն­կե­րակ­ցու­թեան հա­մա­ձայ­նա­գիր, ազատ, խո­րը հա­մա­պար­փակ առեւտ­րի հա­մա­ձայ­նա­գիր: Տար­բեր հար­թու­թիւն­ներ են:

Պ.- Ար­ժէք­նե­րին ձգտե­լը պայ­մա­նա­ւոր­ուած է մեր էու­թեամբ: Ըն­կե­րակ­ցու­թեան հա­մա­ձայ­նագ­րին  մի­ա­նա­լը մեր ցան­կու­թեամբ է պայ­մա­նա­ւոր­ուած: Մէ­կը ցան­կու­թիւնն է, միւ­սը‘ պայ­ման­նե­րը: Ես կար­ծում եմ, շատ-շա­տե­րիցս եւ­րո­պա­ցի­ներն աւե­լի լաւ են գի­տակ­ցում, թէ մենք ինչ կաշ­կան­դում­ներ ու­նէ­ինք, ինչ դժուա­րու­թիւն­ներ եւ ինչ հնա­րա­ւո­րու­թիւն­ներ ու­նէ­ինք: Երբ մենք գլխա­կո­րոյս վա­զում էինք դէ­պի Եւ­րո­պա, իրենք մեզ­նից աւե­լի շատ էին զար­մա­նում: Սա­կայն այդ վազ­քի պատ­ճա­ռը, իմ կար­ծի­քով, եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րին ձգտելն է: Մենք փոր­ձում էինք եւ­րո­պա­կան ար­ժէք­նե­րը բե­րել մեր եր­կիր: Եւ ես կար­ծում եմ, որ այդ ըն­թաց­քը պէտք չէ դա­դա­րի:

Հ.- Կա­րո՞ղ եմ են­թադ­րել, որ Հա­յաս­տա­նի այս ընտ­րու­թիւնը Հ.Յ.Դ. ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան պատ­կե­րա­ցում­նե­րի հետ այս մա­սով հա­մա­հունչ է:

Պ.- Մեծ հա­շուով` այո: Սա­կայն մեր եր­կի­րը կար­գի բե­րե­լու, ժո­ղովր­դա­վա­րու­թիւն հաս­տա­տե­լու` եր­կիր դարձ­նե­լու հա­մար մենք պէտք չու­նենք եւ­րո­պա­ցի­նե­րի մի­ջամ­տու­թեա­նը:

Հ.- Բայց դա գաղտ­նի՞ք է:

Պ.- Յա­մե­նայն դէպս, ես կար­ծում եմ, որ դա մենք չենք ըն­դու­նում: Մենք չենք ըն­դու­նում, որ մեզ մօտ ար­տա­քին ճնշու­մով պէտք է որե­ւէ բան փոխ­ուի: Մեր ժո­ղովր­դի կամ­քով, ցան­կու­թեամբ դա պէտք է փոխ­ուի: Երբ ար­տա­քին ու­ժին ենք կառ­չում, դրա դի­մաց գին ենք վճա­րում: Այդ գի­նը յա­ճախ աւե­լի ծանր է լի­նում: Ու­զում եմ ասել, այո, գու­ցէ նոյն մտա­հո­գու­թիւնը կայ նա­եւ այս ուղ­ղու­թեամբ, բայց այն­պէս չի թէ միւս ուղ­ղու­թեամբ մենք մտա­հո­գու­թիւն չու­նենք:

Հ.- Մեծ հա­շուով ի՞նչ ձեռք բե­րե­ցինք, ի՞նչ կորց­րե­ցինք: Հաս­կա­նա­լի է, որ զուտ բո­վան­դա­կա­յին, թղթե­րի հետ կապ­ուած որե­ւէ վեր­լու­ծու­թիւն կամ մեկ­նա­բա­նու­թիւն շատ դժուար է անել, որով­հե­տեւ մին­չեւ վեր­ջին րո­պէն, ո՛չ եւ­րո­պա­կան ուղ­ղու­թեան փաս­տաթղ­թե­րը մեզ հա­սան, ո՛չ էլ Մաք­սա­յին միու­թեան փա­թեթն է պատ­րաստ: Այդ­ուա­մե­նայ­նիւ` ի՞նչ ենք կորց­նում, ի՞նչ` ձեռք բե­րում:

Պ.- Կար­ծում եմ` ձեռք ենք բե­րում աւե­լի հանգս­տու­թիւն, աւե­լի կա­յու­նու­թիւն այս հանգր­ուա­նում: Այն մտա­հո­գու­թիւնը, այն վայ­րի­վե­րում­նե­րը, որ մեր հա­սա­րակ ժո­ղովր­դին լրջօ­րէն մտա­հո­գում էին‘ վե­րա­ցան: Բայց փաստն այն է, որ դեռ 50 պայ­մա­նա­գիր պէտք է ստո­րագր­ուի: Այդ 50 պայ­մա­նա­գի­րը պէտք է քննարկ­ուի, Ազ­գա­յին ժո­ղո­վը դեռ պէտք է հաս­տա­տի: Այ­սինքն, մենք եր­կար ճա­նա­պարհ ու­նենք գնա­լու, ասում են, թէ սա­տա­նան ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րի մէջ է: Այս ման­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րը ճշդուե­լով‘ էլ աւե­լի կը յստակ­ուի մեր դիր­քո­րո­շու­մը: Բայց ուղ­ղու­թեան ճշդու­մով եւ, հա­ւա­նա­բար, ոչ ամ­բող­ջու­թեամբ Եւ­րո­պա­յից հրա­ժար­ուե­լով, կար­ծում եմ հանգս­տու­թիւն բե­րե­ցինք մեր ժո­ղովր­դին, հայ զի­նուո­րին, հա­յոց բա­նա­կին: Ձեռք­բե­րու­մի մա­սին դեռ վաղ է խօ­սե­լը: Այն կը լի­նի հե­տա­գա­յում, պայ­մա­նա­ւոր­ուած է 50 պայ­մա­նագ­րե­րի բո­վան­դա­կու­թեամբ, որոնց մա­սին, բնա­կա­նա­բար, մենք էլ ասե­լիք կ՛ու­նե­նանք:

Հ.- Այս մա­սով ձեր եւ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի դիր­քո­րո­շում­նե­րը հա­մա­հունչ են: Իսկ ընդ­հա­նուր առ­մամբ, Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը եւ ձեր կու­սակ­ցու­թեան պատ­կե­րաց­րած ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան ու­ղե­գի­ծը ինչ­քա­նո՞վ են հա­մա­հունչ այս րո­պէ­ին եւ ինչ­քա­նո՞վ տար­բեր:

Պ.- Մենք ու­նե­ցել ենք տար­բեր իշ­խա­նու­թիւն­ներ: Եղել ենք հա­լած­ուած, ընդ­յա­տակ­եայ, Հա­յաս­տա­նում հա­մար­ուել ենք ոչ օրի­նա­կան կու­սակ­ցու­թիւն, եղել ենք նա­եւ իշ­խա­նու­թիւն, հա­մա­ձայ­նա­կան կա­ռա­վա­րու­թիւն ենք կազ­մել, եղել ենք ընդ­դի­մու­թիւն: Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թեան եւ ազ­գի շա­հի առու­մով, մենք միշտ էլ հա­մա­գոր­ծակ­ցել ենք իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի հետ: Մենք փոր­ձել ենք զա­նա­զա­նել պե­տա­կա­նու­թիւն, իշ­խա­նու­թիւն, հայ­րե­նիք հաս­կա­ցու­թիւն­նե­րը: Վեր­ջա­պէս Հայ Դա­տի յանձ­նախմ­բե­րի ցան­ցը ամ­բողջ աշ­խար­հում միշտ էլ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեան մէջ է եղել Հա­յաս­տա­նի ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րու­թեան հետ, եթէ հար­ցը վե­րա­բե­րել է Ղա­րա­բա­ղին, հայ-թր­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րին, Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեա­նը, Հա­յաս­տա­նի ան­կա­խու­թեա­նը: Եթէ հար­ցը վե­րա­բեր­ուել է Հա­յաս­տա­նում տնտե­սա­կան ներդ­րում­ներ կա­տա­րե­լուն, Հա­յաս­տա­նին դրա­մաշ­նորհ­ներ, վար­կեր տրա­մադ­րե­լուն: Այս բո­լոր հար­ցե­րում մենք հա­մա­գոր­ծակ­ցել ենք: Ան­կախ նրա­նից, որ մենք այս իշ­խա­նու­թեա­նը չենք ըն­դու­նել: Մենք իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի հետ ու­նենք ներ­քին պայ­քար` Հա­յաս­տա­նում, բայց մենք փոր­ձել ենք դրա զո­հը չդարձ­նել Ղա­րա­բա­ղը, դրա զո­հը չդարձ­նել սե­րունդ­նե­րի իրա­ւուն­քը, մեր ներ­քին պայ­քա­րի զո­հը չդարձ­նել Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հար­ցը, ներ­քին պայ­քա­րին զոհ չդարձ­նել այն, ինչ պէտք է օգ­նի հզօ­րաց­նե­լու մեր պե­տա­կա­նու­թիւնը եւ երկ­րի տնտե­սու­թիւնը: Յա­ճախ շա­տե­րը հէնց այդ­տեղ է, որ շուա­րում են, որով­հե­տեւ իրենց իմա­ցած ընդ­դի­մու­թիւնը պէտք է դա­սա­կան լի­նի: Մեր եր­կի­րը դա­սա­կան չի, մենք չենք աշ­խա­տում Զուի­ցեր­իա­յում, մենք աշ­խա­տում ենք Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թիւ­նում, որն ու­նի բա­զում հար­ցեր եւ ու­նի պե­տա­կա­նու­թիւն, ու­նի ըն­դա­մէ­նը 22 տար­ուայ անց­եալ եւ դե­ռեւս ամ­րապնդ­ուե­լու, կա­յա­նա­լու, հզօ­րա­նա­լու մեծ ճա­նա­պարհ ու­նի անց­նե­լիք: Եւ մենք փոր­ձում ենք մեր նե­րազ­գա­յին պայ­քա­րի մէջ, օտա­րին մաս­նա­կից չդարձ­նել: Մեր նե­րազ­գա­յին պայ­քա­րի զո­հը չդարձ­նել ազ­գա­յին հար­ցե­րը:

Հ.- Մեր երկ­րում ձեր կու­սակ­ցու­թիւնը ոչ այն­քան ներ­քին, որ­քան ար­տա­քին հինգ քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րի պատ­ճա­ռով դուրս եկաւ հա­մա­ձայ­նա­կան կա­ռա­վա­րու­թիւ­նից եւ ընդ­դի­մու­թիւն հռչակ­ուեց: Հի­մա Հ.Յ.Դ.-ն ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րով ընդ­դի­մու­թի՞ւն է այս իշ­խա­նու­թեա­նը, թէ՞ ընդ­դի­մու­թիւն չի:

Պ.- Չկաս­կա­ծէք` մենք ընդ­դի­մու­թիւն ենք: Եւ ինձ հա­մար հարցն այս­պէս է դրուած` մենք չենք ըն­դու­նում այս իշ­խա­նու­թիւնը: Իշ­խա­նու­թիւնը ժո­ղովր­դի քուէ­ով փո­խե­լու վճռա­կա­նու­թիւնն ու­նենք եւ վերջ: Կա­րիք չկայ մեզ անընդ­հատ ստի­պել` երդ­ուել, որ ընդ­դի­մու­թիւն ենք: Մեզ պէտք չէ անընդ­հատ ստի­պեն հայ­հո­յել, որ ապա­ցու­ցենք, թէ ընդ­դի­մու­թիւն ենք: Այդ խա­ղին մենք չենք տրւում: Մենք յայ­տա­րա­րել ենք, որ ընդ­դի­մու­թիւն ենք եւ դրել վեր­ջա­կէտ: Հարցն այն է, որ, այո, հայ-թր­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի տխրահռ­չակ ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րի պատ­ճա­ռով մենք դուրս եկանք հա­մա­ձայ­նա­կան կա­ռա­վա­րու­թիւ­նից, բայց մեր պայ­քա­րով, չեմ վա­րա­նի ասել` մեր պայ­քա­րով, որով­հե­տեւ հիմ­նա­կան առանց­քա­յին ու­ժը, որ պայ­քա­րեց, այդ ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րի դէմ` մենք էինք, մենք ու­նե­ցանք Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի որո­շում, մեր պայ­քա­րով ստո­րագ­րու­մից եր­կու ժամ առաջ ու­նե­ցանք նա­խա­գա­հի յայտ­նի փաս­տա­թուղ­թը: Իբ­րեւ մեր պայ­քա­րի ար­դիւնք ու­նե­ցանք նա­խա­գա­հի ելոյ­թը Տէր Զօ­րում, նրա` Ուիլ­սը­նի գե­րեզ­մա­նին ար­տա­սա­նած խօս­քե­րը, որոնք խօս­քեր չեն միայն, այլ նա­եւ փաս­տաթղ­թա­յին ար­ժէք ու­նե­ցող ար­տա­յայ­տու­թիւն­ներ: Մի կող­մում կայ Նալ­պանտ­եա­նի դրած ստո­րագ­րու­թիւնը, միւս կող­մում կայ Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի որո­շու­մը, որն ըստ էու­թեան նոյնն է, ին­չը մենք էինք պա­հան­ջում: Ճիշդ է, այդ պայ­քա­րը մենք մին­չեւ վերջ չար­դիւ­նա­ւո­րե­ցինք, բայց ես կար­ծում եմ, Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի փաս­տով` մենք մեծ ձեռք­բե­րում ենք ու­նե­ցել, որը շատ աւե­լի մեծ ար­ժէք ու­նի ապա­գայ սե­րունդ­նե­րի հա­մար, քան Նալ­պանտ­եա­նի ստո­րագ­րու­թիւնը:

Հ.- Եթէ Հ.Յ.Դ.-ն ընդ­դի­մու­թիւն է եւ հէնց ար­տա­քին քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րի պատ­ճա­ռով դուրս եկաւ հա­մա­ձայ­նա­կան կա­ռա­վա­րու­թիւ­նից եւ պա­հան­ջում է ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րի հրա­ժա­րա­կա­նը, ապա ինչ­պէ՞ս է, որ ընդ­դի­մա­դիր Հայ Յե­ղա­փո­խա­կան Դաշ­նակ­ցու­թեան ղե­կա­վար մարմ­նի ան­դա­մը յա­ւակ­նում է Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան ար­տա­կարգ եւ լի­ա­զօր դես­պա­նի պաշ­տօ­նին:

Պ.- Եթէ հար­ցե­րը շատ չպար­զեց­նենք` դժուար կը լի­նի հաս­կա­նա­լը: Յի­շում եմ, թէ երբ մենք պա­հան­ջե­ցինք Նալ­բանդ­եա­նի հրա­ժա­րա­կա­նը, եւ յի­շում եմ, հէնց այն օրե­րին, տուած մեր բա­ցատ­րու­թիւնը, որ մենք պա­հան­ջե­լով Նալ­պանտեա­նի հրա­ժա­րա­կա­նը նա­խա­գահ Սերժ Սարգս­եա­նին ցոյց ենք տա­լիս ճա­նա­պարհ այս սխա­լը սրբագ­րե­լու հա­մար: Այ­սինքն, մեզ հա­մար կա­րե­ւո­րը սխա­լը սրբագ­րելն էր, ոչ թէ Նալ­պանտեա­նին ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար չտես­նե­լը: Դա չէր մեզ հա­մար կա­րե­ւո­րը, միւսն էր կա­րե­ւո­րը: Դա տե­ղի ու­նե­ցաւ սրա­նից 4 տա­րի առաջ: Մենք մեր որոշ­ման գե­րին չենք կա­րող մնալ: Մենք յստակ բան ենք ասել` յստակ նպա­տակ ճշդե­լով. որ մենք ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րի հրա­ժա­րա­կա­նը պա­հան­ջում ենք, տա­լով հնա­րա­ւո­րու­թիւն նա­խա­գահ Սերժ Սարգս­եա­նին, իր սխա­լը սրբագ­րե­լու հա­մար: Եթէ այդ­պէս ենք ասել, ու­րեմն ամէն ինչ պարզ է:

Հ.- Հի­մա սխա­լը սրբագր­ուա՞ծ է:

Պ.- Ոչ, բայց սրբագր­ուած է այն չա­փով, որ կայ Սահ­մա­նադ­րա­կան դա­տա­րա­նի որո­շում, սրբագր­ուած է այն չա­փով, որ կան նա­խա­գա­հի այն յայտ­նի ելոյթ­նե­րը, որոնց մա­սին ասա­ցի: Բայց սա այ­լեւս անց­եալ է, 4 տար­ուայ պատ­մու­թիւն ու­նի. փոխ­ուել է կա­ռա­վա­րու­թիւն, նա­խա­գա­հի ընտ­րու­թիւն­ներ են տե­ղի ու­նե­ցել, նոր կա­ռա­վա­րու­թիւն է ձե­ւա­ւոր­ուել: Մենք այ­սօր էլ սկզբուն­քայ­նու­թեան մա­կար­դա­կի վրայ տա­նում ենք մեր պայ­քա­րը: Ան­շուշտ, մենք ընդ­դի­մու­թիւն ենք եւ շատ ու շատ բա­նե­րից ենք դժգոհ: …Մենք չենք կա­րող ասել, որով­հե­տեւ բա­ռա­րա­նում գրուած է ընդ­դի­մու­թիւնը այս­պի­սին է լի­նում, ու­րեմն մենք պար­տա­ւոր ենք այդ­պի­սին լի­նել: Ոչ` մենք ասում ենք, այս իշ­խա­նու­թիւնը չենք ըն­դու­նում, բայց այս եր­կի­րը մեզ­նից էլ շատ ենք սի­րում: Ու­րեմն այս երկ­րի հա­մար պէտք է կա­րո­ղա­նանք անել այն ամէ­նը, ինչ կա­րող ենք:

Ինչ վե­րա­բե­րում է Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նի դես­պան նշա­նակ­ուե­լուն, ասեմ, որ մեր իշ­խա­նու­թիւնը մի կա­րե­ւոր ան­ուա­նի մար­դու, կա­րե­ւոր կու­սակ­ցա­կան ղե­կա­վա­րի, քա­ղա­քա­կան գործ­չի, մի մար­դու ով ընդ­դի­մա­դիր հայ­եացք­ներ ու­նի, ով այդ նոյն իշ­խա­նու­թեա­նը յա­ճա­խա­կի քննա­դա­տել է, ում ելոյթ­նե­րը խորհր­դա­րա­նում դա­ղել են այդ իշ­խա­նու­թեա­նը, առա­ջար­կում է դես­պա­նի պար­տա­կա­նու­թիւն: Սրան ինչ­պէ՞ս էք նա­յում: Սրան մէկ ձե­ւով պէտք է նա­յել‘ ու­րեմն պէտք են ու­նե­ցել, կա­րիք են ու­նե­ցել: Չեմ ասում, որ ան­ճար էին, բայց ու­նե­ցած հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րի մէջ նա­խընտ­րել են Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նին: Սա կար­ծում եմ լաւ երե­ւոյթ է, լաւ` թէ՛ իշ­խա­նու­թեան, թէ՛ մեզ եւ թէ՛ Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նի հա­մար:

Հ.- Դէմ չեմ, ընդ­հա­նուր առ­մամբ լաւ երե­ւոյթ է: Երբ իշ­խա­նու­թիւնն իր մէջ ուժ է գտնում, հրա­ւի­րել եւ առա­ջար­կել ընդ­դի­մա­դիր գործ­չին դես­պա­նի պաշ­տօն: Լաւ երե­ւոյթ է, որ կա­րող են լա­ւա­գոյնս պաշտ­պան­ուել Հա­յաս­տա­նի շա­հե­րը ար­տերկ­րում: Բայց երբ նա­յում ենք հան­րա­յին ըն­կալ­ման տե­սան­կիւ­նից` դժուար ըն­կա­լե­լի է:

Պ.- Որով­հե­տեւ ձեր ասած ըն­կա­լու­մը, ոչ այն­քան մա­քուր հան­րա­յին ըն­կա­լում է, որ­քան քա­ղա­քա­կան որոշ շրջա­նակ­նե­րի ըն­կա­լում: Նրանք հար­ցին այս­պէս են մօ­տե­նում. եթէ ընդ­դի­մա­դիր է, չի կա­րող դես­պան լի­նել, որով­հե­տեւ պէտք է Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թեան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը գոր­ծադ­րի: Բայց չէ՞ որ նոյն իշ­խա­նու­թիւն­նե­րը դես­պան են նշա­նա­կել Շարլ Ազ­նա­ւու­րին, որը կար­ծում եմ ընդ­դի­մա­դիր­նե­րից էլ աւե­լի խո­րը քննա­դա­տու­թիւն հնչեց­րեց այս իշ­խա­նու­թիւն­նե­րի հաս­ցէ­ին: Նոյ­նիսկ վի­րա­ւո­րա­կան աս­տի­ճա­նի, բա­րո­յա­գի­տու­թեան կա­նոն­նե­րի դէմ, բայց հան­դուր­ժե­ցին: Շարլ Ազ­նա­ւու­րը ար­ուես­տա­գէտ է, հա­ւա­նա­բար բո­լորն այդ­պէս կ՛ա­սեն: Բայց Վա­հան Յով­հան­նիս­եանն էլ փայ­լուն քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ է, եւ իրենք հրա­շա­լի են գի­տակ­ցում, որ Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նից ակն­կա­լել զուտ որ­պէս մե­քե­նա­կան աշ­խա­տանք կա­տա­րո­ղի, խո­հե­մու­թիւ­նից հե­ռու է: Վա­հան Յով­հան­նիս­եանն այն քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչն է, որը եթէ մի բա­նի չի հա­ւա­տում, եթէ մի բա­նում հա­մոզ­ուած չի, եր­բեք չի անի: Կը նա­խընտ­րի նոյն վայրկ­եա­նին հրա­ժա­րա­կան գրել, քան իր հա­մոզ­մունք­նե­րին, հա­ւա­տամք­նե­րին, սկզբունք­նե­րին դէմ գնալ: Այս տե­սան­կիւ­նից է պէտք հար­ցին նա­յել: Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նի մի­ջո­ցով, իրենք ու­զում են գոր­ծադ­րել այն նպա­տակ­նե­րը, այն հա­մո­զում­նե­րը, որ Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նի մօտ էլ առ­կայ է: Իսկ ուր են ու­ղար­կում Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նին. Գեր­ման­իա… Հա­յաս­տան-եւ­րո­պա­կան երկր­ներ յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րի ոլորտ: Բուն Գեր­ման­իա-Հա­յաս­տան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը, հա­մե­մա­տա­բար, ամե­նա­թոյլն են: Գեր­ման­իա­յում է գոր­ծում թուրք-ատր­պէյ­ճա­նա­կան ամե­նա­մեծ լո­պին, մօտ 4 միլի­ոն թուրք է ապ­րում այն­տեղ:

Գեր­ման­ի­ան շատ կա­րե­ւոր եւ­րո­պա­կան եր­կիր է, եւ այդ երկ­րում մենք նա­եւ Ցե­ղաս­պա­նու­թեան հա­րիւ­րամ­եայ տա­րե­լից պէտք է դի­մա­ւո­րենք: Թուր­քե­րի, այդ կազ­մա­կերպ­ուած լոպի­ին­կի պայ­ման­նե­րում պէտք է մենք հա­րիւ­րամ­եակ նշենք: Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նին պէտք չէ ըն­դու­նել որ­պէս ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րու­թիւ­նից նշա­նակ­ուած մի պաշ­տօն­եա­յի: Նրան յանձ­նա­րա­րել են քա­ղա­քա­կան առա­քե­լու­թիւն` Գեր­ման­իա­յում: Ես հար­ցին այդ­պէս եմ նա­յում եւ վստահ եմ, որ Վա­հան Յով­հան­նիս­եանն էլ է հար­ցին այդ­պէս վե­րա­բեր­ւում: Նրան նշա­նա­կող­նե­րը, նշա­նա­կուո­ղը եւ մենք վստահ ենք, որ ինքն իր սկզբունք­նե­րին դէմ բան եր­բեք չի անի: Դաշ­նակ­ցա­կան լի­նե­լուն զու­գա­հեռ, այն­ուա­մե­նայ­նիւ բա­ւա­կա­նին մեծ ան­հա­տա­կան կար­գա­պա­հու­թիւն կայ Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նի մօտ, բա­րո­յա­գի­տու­թեան կա­նոն­նե­րի մեծ գի­տակ­ցու­թիւն կայ իր մօտ, ին­չը խօ­սում է այն մա­սին, որ Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նը չի կա­րող կեղ­ծել ինքն իրեն:

Հ.- Խոր­քե­րում, ինչ որ ասում էք հա­մո­զիչ է: Բայց հան­րա­յին ըն­կալ­ման մէջ առա­ջին հար­ցերն, այն­ուա­մե­նայ­նիւ առա­ջա­նում են` ինչ­պէ՞ս պէտք է Վա­հան Յով­հան­նիս­եանն իրա­կա­նաց­նի երկ­րի նա­խա­գա­հի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը, Հ.Յ.Դ.-ն հի­մա ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րա­րի հրա­ժա­րա­կան չի՞ պա­հան­ջում, հի­մա, հայ–թր­քա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը եթէ վե­րա­կեն­դա­նաց­ուեն, ի՞նչ է լի­նե­լու` Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նը նա­խա­գա­հի քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ՞նն է վա­րե­լու, թէ՞ Հ.Յ.Դ.-ի:

Պ.- Ինձ հե­տաքր­քիր է, թէ այդ հար­ցին Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հը եւ ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րարն ինչ­պէս կը պա­տաս­խա­նեն: Եթէ մէկն իրենց հարց տայ, որ հայ-թր­քա­կան ար­ձա­նագ­րու­թիւն­նե­րը պէտք է վա­ւե­րաց­ուեն եւ նո­րից պէտք է աշ­խու­ժա­նայ այդ գոր­ծըն­թա­ցը, դուք ինչ էք կար­ծում, Վա­հան Յով­հան­նիս­եա­նը, որ­պէս դես­պան, այդ ուղ­ղու­թեամբ ինչ­պէ՞ս կ՛աշ­խա­տի:

Հ.- Մտա­վա­խու­թիւն չու­նէ՞ք, որ երբ ընդ­դի­մա­դիր գոր­ծի­չը նշա­նակ­ւում է դես­պան կամ առ­հա­սա­րակ որե­ւէ պաշ­տօ­նի, մարդ­կանց մօտ յու­սա­հա­տու­թիւն է առա­ջաց­նում: Մար­դիկ նո­րից մտա­ծում են` եթէ ընդ­դի­մու­թիւնն էլ իշ­խա­նու­թեան հետ է, ու­րեմն ոչինչ չի փոխ­ուի:

Պ.- Գու­ցէ լի­նեն մար­դիկ, որ այդ­պէս մտա­ծեն: Ես գի­տեմ մարդ­կանց, ով­քեր հարց­նում են` լաւ, հի­մա դուք ի՞նչ էք ու­զում անել առա­ջի­կայ 6 ամ­սում, առա­ջի­կայ 9 ամ­սում, առա­ջի­կայ մէկ տա­րում: …Մենք մեր սկզբունք­նե­րից չենք հրա­ժար­ուել, մենք մեր քա­ղա­քա­կա­նու­թիւնը չենք փո­խել, մենք ծրագ­րե­րի մէջ փո­փո­խու­թիւն չենք մտցրել, բայց, այո մի տեղ, որ մենք կա­րող ենք այս պե­տա­կա­նու­թեա­նը օգուտ տալ` պի­տի տանք: Եթէ մենք կա­րող ենք հայ-գեր­մա­նա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րին թափ հա­ղոր­դել, Գեր­ման­իա­յի մէջ հա­կակ­շիռ ստեղ­ծել թրքա­կան ազ­դե­ցու­թեան դէմ, եթէ 100-ամ­եա­կի առի­թով Գեր­ման­իա­յում կա­րող ենք հող նա­խա­պատ­րաս­տել, հա­յա­մէտ շար­ժում ձե­ւա­ւո­րել` ին­չո՞ւ չա­նենք: Ես չեմ կա­րո­ղա­նում բա­ցատ­րել` ին­չո՞ւ չա­նենք: Որով­հե­տեւ Հա­յաս­տա­նի նա­խա­գա­հին չե՞նք ըն­դու­նում. ի՞նչ կապ ու­նեն մէ­կը միւ­սի հետ: Այո՛, ես այս երկ­րի մէջ կը պայ­քա­րեմ նրա դէմ, բայց այս երկ­րից դուրս` ես այս եր­կի­րը պաշտ­պա­նե­լու յանձ­նա­ռու­թիւն ու­նեմ:

Երբ բան­տում էի, մեր տղա­նե­րը, վերջ ի վեր­ջոյ, Լե­ւոն Տէր Պետ­րոս­եա­նի իշ­խա­նու­թեան ներ­քոյ կռւում էին Ղա­րա­բա­ղում: Մենք ու­նէ­ինք յա­տուկ խմբեր, գու­մար­տակ, վաշտ, որ կռւում էր կա­մա­ւո­րու­թեան, ոչ թէ զի­նա­կո­չի­կի պար­տա­դիր ծա­ռա­յու­թեան հի­մուն­քով: Լե­ւոն Տէր Պետ­րոս­եա­նը ինձ բան­տար­կել էր, բայց նոյն իմ ըն­կե­րը նրա հրա­մա­նա­տա­րու­թեան տակ կռւում էր: Մենք հրա­շա­լի ենք տար­բե­րում, որ­տեղ է իշ­խա­նու­թիւնը, որ­տե­ղից է սկսւում հայ­րե­նի­քը եւ որ­տեղ են վեր­ջա­նում հայ­րե­նիքն ու պե­տա­կա­նու­թիւնը:

Մեր ժո­ղովր­դի մի կա­րե­ւոր մասն այն­քան խո­հեմ է, որ կը կա­րո­ղա­նայ տար­բե­րել, թէ մենք որ­տեղ ենք օգ­նում երկ­րին, որ­տեղ օգ­նում իշ­խա­նու­թեա­նը:

Հ.- Ձեր կու­սակ­ցու­թիւնը ծրա­գիր է մշա­կում ար­տա­գաղ­թի վե­րա­բեր­եալ, որի մա­սին Արծ­ուիկ Մի­նաս­եա­նը հան­րա­հա­ւա­քին խօ­սեց: Ի՞նչ փու­լում են հի­մա աշ­խա­տանք­նե­րը:

Պ.- Մեր առ­ջեւ հարց ենք դրել` կայ ար­տա­գաղ­թի երե­ւոյթ: Որո՞նք են պատ­ճառ­նե­րը եւ դրանք վե­րաց­նե­լով, մենք որ­քա­նո՞վ կը կա­րո­ղա­նանք կոտ­րել ար­տա­գաղ­թի թա­փը: Ոչ թէ վե­րաց­նել ար­տա­գաղ­թը, այլ կոտ­րել նրա զանգ­ուա­ծա­յին թա­փը: Ու­սում­նա­սի­րե­լով‘ գտել են ել­քեր, մի­ջոց­ներ: Սա գի­տա­կան լուրջ աշ­խա­տանք է, ի՞նչ կա­րե­լի է անել առա­ջի­կայ 6 ամ­սում: Ի՞նչ բա­րե­փո­խում­ներ մտցնել երկ­րում, որ այդ թա­փը կոտր­ուի: Մենք աս­պա­րէզ ենք դուրս գա­լու ժո­ղովր­դին ասե­լով` ար­տա­գաղ­թը աստ­ուա­ծա­յին պա­տիժ չէ, մենք կա­րող ենք սրա դէմն առ­նել: Մենք իշ­խա­նու­թեանն ենք տա­լիս մեր առա­ջարկ­նե­րը, որ­պէս­զի նա տայ լու­ծում­ներն, ու ար­տա­գաղ­թը մեր երկ­րից պա­կա­սի: Մենք, որ­պէս ընդ­դի­մա­դիր ուժ, ժո­ղովր­դի հետ ոտ­քի ենք կանգ­նում, հա­մո­զում, ճնշում, որ­պէս­զի աղէ­տի առաջն առ­նենք: Ար­տա­գաղ­թը ազ­գա­յին արիւ­նա­հո­սու­թիւն է` մեր երկ­րի անվ­տան­գու­թեան հարց: Մենք մի կող­մից լու­ծումն ենք ցոյց տա­լու իշ­խա­նու­թեա­նը. միւս կող­մից` ձեռք­նե­րիս մա­հա­կը:

About Post Author

hairenik

editor@hairenik.com

Happy

0 0 %

Sad

0 0 %

Excited

0 0 %

Sleepy

0 0 %

Angry

0 0 %

Surprise

0 0 %