ԱԶ­ԳՈ­ՎԻՆ ԸՆ­ԴԱ­ՌԱ­ՋԵՆՔ ՀԱՅ­ՐԵ­ՆԻ­ՔԻ ՀԶՕ­ՐԱՑ­ՄԱՆ ՄԱՐ­ՏԱՀ­ՐԱ­ՒԷ­ՐԻՆ

0 0
Read Time:22 Minute, 25 Second

March with flags  Ս. ՄԱՀ­ՍԷ­ՐԷՃ­ԵԱՆ

 

Աւե­լի քան 20 տարիէ ի վեր, ազ­գա­յին տօ­նե­րու մեր օրա­ցոյ­ցին վրայ ու­նինք 21 Սեպ­տեմ­բե­րը, իբ­րեւ հայ­րե­նի հո­ղե­րու վրայ ան­կախ պե­տա­կա­նու­թեան վե­րա­հաս­տատ­ման տօն:

21 Սեպ­տեմ­բե­րը սոսկ հայ­կա­կան գե­րիշ­խան պե­տու­թեան վե­րա­հաս­տատ­ման տօն չէ, այլ անի­կա կը մարմ­նա­ւո­րէ բազ­մա­թիւ խոր­հուրդ­ներ, խորհր­դա­նիշ է շարք մը ար­ժէք­նե­րու վե­րա­կանգ­նու­մին: 21 Սեպ­տեմ­բե­րի հռչա­կա­գի­րով, Հա­յաս­տանն ու մեր ժո­ղո­վուր­դը իրենց անու­նը վե­րա­հաս­տա­տե­ցին աշ­խար­հի ան­կախ եր­կիր­նե­րու շար­քին, հայ­րե­նի հո­ղին վրայ վե­րա­հաս­տատ­ուե­ցաւ ազ­գա­յին դրօ­շը, անդ­րա­նիկ հան­րա­պե­տու­թեան զի­նան­շա­նին վե­րա­կանգ­նու­մով` մեր քա­ղա­քա­կան ու­ղե­գի­ծը հա­ւա­տար­մու­թիւն յայ­տա­րա­րեց 1918ով ճամ­բայ ելած եր­թին, ազ­գա­յին բա­նա­կի կազ­մա­ւո­րու­մով, սե­փա­կան դրա­մա­նի­շի որ­դեգ­րու­մով ու դեռ, ան­կախ երկ­րի մը յատ­կա­նիշ­նե­րը փաս­տագ­րող բա­զում քայ­լե­րով, Հա­յաս­տան ու հա­յու­թիւնը աշ­խար­հին կը ներ­կա­յա­նան իբ­րեւ Սար­դա­րա­պա­տով փրկուած շօ­շա­փե­լի հայ­րե­նի­քին ժա­ռան­գոր­դը, որուն հա­մար տես­լա­կան կը մնայ նոյն այդ հան­րա­պե­տու­թեան կող­մէ ժա­ռանգ թող­ուած ու քա­ղա­քա­կան տես­լա­կա­նի վե­րած­ուած Սեւ­րը:

Տա­կա­ւին, 21 Սեպ­տեմ­բե­րի քա­ղա­քա­կան իմաս­տէն ու անով վե­րած­նած առա­քե­լու­թիւն­նե­րէն կա­րե­լի չէ ան­ջատ դի­տել Ար­ցախ­եան Պայ­քարն ու անով ձեռք բեր­ուած իրա­գոր­ծում­նե­րը: Թէ­եւ այդ օրե­րուն ալ մեր քա­ղա­քա­կան վեր­նա­խա­ւի կարգ մը ոլորտ­նե­րուն մէջ կը տա­տա­նէր այն “գա­ղա­փա­րը“, թէ Ար­ցա­խի մէջ զի­ջում­ներ կա­տա­րե­լով` պէտք է փրկել Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քը, այդ մտա­ծո­ղու­թիւնը “կը ծախ­ուէր“ հայ­կա­կան ներ­քին շու­կա­յին վրայ, սա­կայն այ­սօր, շուրջ 20 տա­րի­նե­րու հե­ռա­ւո­րու­թե­նէն, կա­րե­լի է յստա­կօ­րէն տես­նել ու գնա­հա­տել ար­ցախ­եան զար­գա­ցում­նե­րուն ու նուա­ճում­նե­րուն ար­ժէ­քը, իմաս­տը` 21 Սեպ­տեմ­բե­րի պատ­մա­կան թուա­կա­նին մէջ:

Բնա­կան է, որ մեր հայ­րե­նի­քը, հայ­րե­նի ու աշ­խար­հաց­րիւ ժո­ղո­վուր­դը հպար­տու­թեամբ կը տօ­նա­կա­տա­րեն 21 Սեպ­տեմ­բե­րը, ինչ­պէս որ բարձ­րա­ճա­կատ կը յի­շա­տա­կենք Մա­յիս­եան Ան­կա­խու­թիւնն ու անոր ծնունդ տուած Սար­դա­րա­պա­տը, նմա­նօ­րի­նակ հպար­տու­թեամբ կը լեց­ուին մեր հո­գի­նե­րը, յի­շե­լով Սար­դա­րա­պա­տը կան­խող հե­րո­սա­մար­տե­րը, ապա նա­եւ անոնց ար­ձա­գան­գած Ար­ցախ­եան Յաղ­թա­նա­կը:

Մեր նո­րա­գոյն պատ­մու­թեան մէջ հսկա­յա­կան զո­հա­բե­րու­թեամբ ու արիւ­նով ձեռք բեր­ուած այս նուա­ճում­նե­րը իրար­մէ ան­ջատ իրա­կա­նու­թիւն­ներ չեն մեր պատ­մու­թեան մէջ, այլ աղերս ու­նին բո­լոր այն յաղ­թա­կան կամ ոչ յաղ­թա­կան ճա­կա­տում­նե­րուն հետ, որոնք երաշ­խա­ւո­րած են հա­յու­թեան գո­յա­տե­ւու­մը` իբ­րեւ ինք­նու­րոյն ազգ, իբ­րեւ գե­րիշ­խան կամ նուաճ­ուած Հա­յաս­տան: Մե­զի` հա­յե­րուս հա­մար առաջ­նա­հերթ կա­րե­ւո­րու­թիւն ու­նի ա՛յս գի­ծը, եւ ոչ թէ այն ներշն­չում­ներն ու մե­կ­նա­բա­նու­թիւն­նե­րը, բա­ցա­յայտ կամ քո­ղարկ­ուած սպառ­նա­լիք­նե­րը, որոնք մերթ ընդ մերթ կ՛ար­ձակ­ուին մեր թշնա­մի­նե­րէն կամ անոնց հետ շա­հակ­ցա­կան կա­պեր ու­նե­ցող­նե­րէն, որոնք, յա­մե­նայն­դէպս ար­հա­մար­հե­լի չեն, մե­զի կը թե­լադ­րեն զգօ­նու­թիւն եւ ձեռք բեր­ուած նուա­ճում­նե­րը պահ­պա­նե­լու կամք:

 

***

 

Այս օրե­րուն, երբ 22-րդ ան­գամ ըլ­լա­լով կը տօ­նա­կա­տա­րենք ան­կախ պե­տա­կա­նու­թեան ու ան­կախ հայ­րե­նի­քին վե­րան­ուա­ճու­մը, կրկնենք, առանց մոռ­նա­լու անոր զու­գորդ­ուած Ար­ցախ­եան յաղ­թա­կան Հե­րո­սա­մար­տը, հպար­տու­թեան ու ցնծու­թեան մեր զգա­ցում­նե­րը դժբախ­տա­բար ան­խառն չեն:

Ան­խառն չեն, ոչ թէ անոր հա­մար, որ աշ­խար­հի այ­սօր­ուան իրա­վի­ճակն ու միջ-պե­տա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րը անա­խորժ կա­ցու­թիւն­ներ կը պար­տադ­րեն նա­ե՛ւ մեր հայ­րե­նի­քին, անոնց հետ­քե­րը կը կրենք ազ­գո­վին, Հա­յաս­տա­նի մէջ թէ Սփիւռ­քի տա­րած­քին, մաս­նա­ւո­րա­բար Սուր­իոյ վի­ճակ­ուած ահա­ւոր տագ­նա­պին հե­տե­ւան­քով, այլ նա­եւ, եւ կրկնակի­օ­րէն դժբախ­տա­բար` հայ­կա­կան ձեռ­քե­րու իսկ կող­մէ կի­րար­կուող վնա­սա­կար զար­գա­ցում­նե­րու պատ­ճա­ռով:

Հա­ւա­նա­բար նման զար­գա­ցում­նե­րու յի­շա­տա­կում կրնայ ան­պա­տեհ նկատ­ուիլ տօ­նա­կան այս առի­թով, սա­կայն տօն հաս­կա­ցու­թիւնը, ինք­նին, կը թե­լադ­րէ ցնծու­թիւն, գե­րակշ­ռող հպար­տու­թիւն եւ նման բա­րի ու ազ­նիւ զգա­ցում­ներ, հո­գե­կան խայ­տանք: Ան­կախ հայ­րե­նի­քի վե­րան­ուաճ­ման տես­լա­կա­նով տաս­նամ­եակ­ներ կտրած հա­յու­թիւնը եթէ փոր­ձէ այ­սօր նժա­րի մէջ դնել հայ­կա­կան իրա­կա­նու­թեան բե­մին վրայ ու­րա­խա­լի եւ բա­ցա­սա­կան պատ­կեր­նե­րը, ոչ ոք պի­տի կաս­կա­ծի, թէ նժա­րին ո՛ր ափը ծանր կը կշռէ…

Ճիշդ է, որ Հա­յաս­տա­նի մէջ ֆի­զի­քա­կան բա­րեշր­ջու­մի իրա­կա­նու­թիւն­ներ կան. Երե­ւա­նի կեդ­րո­նա­կան շրջանն ու կարգ մը այլ գօ­տի­ներ վեր­ջին տա­րի­նե­րուն սկսած են հե­տե­ւիլ ար­դի շի­նա­րա­րու­թեան քայ­լե­րուն, սա­կայն ի գին հա­յադ­րոշմ Երե­ւա­նի դի­մա­գի­ծին աղ­ճատ­ման: “Շու­կա­յի տրա­մա­բա­նու­թիւնը“ քմա­հաճ բար­գա­ւա­ճու­մի մը պատ­կե­րը տա­րա­ծած է Երե­ւա­նի կեդ­րո­նա­կան հրա­պա­րակ­նե­րէն մին­չեւ Օփե­րա­յի շրջա­փակն ու Մա­տե­նա­դար­անի ետին կանգ­նող Մայր Հա­յաս­տան կո­թո­ղը, իսկ “Զուարթ­նոց“ օդա­կա­յա­նը հաս­նող ար­տերկ­րա­ցին, դէ­պի Երե­ւան ճամ­բուն վրայ, Եռաբ­լու­րէն ու Մու­սա Լե­րան Հե­րո­սա­մար­տի կո­թող­նե­րէն առաջ, կը դի­մա­ւոր­ուի պեր­ճա­շուք… քա­զի­նո­նե­րու գօտի­ով, աշ­խար­հին ցոյց տա­լու հա­մար, թէ Հա­յաս­տան ո՛ր­քան մօ­տէն քայլ կը պա­հէ աշ­խար­հը “ար­դի“ որա­կող խորհր­դա­նիշ­նե­րուն հետ, թէ` կա­րե­լի է Երե­ւա­նի մէջ ապ­րիլ լաս-վե­կաս­եան ու նման անուն­ներ կրող աւան­նե­րու մթնո­լոր­տին մէջ:

Եթէ այս պատ­կե­րը “ար­տա­քին երե­ւոյթ“ի վե­րագ­րենք եւ մտա­ծենք, որ սա նա­եւ դրա­կան վի­ճա­կի մը ար­տա­յայ­տու­թիւնն է (դրա­կան` որո՞ւն դի­տան­կիւ­նէն), ան­դին, կան ազ­գա­յի ող­բեր­գու­թեան տար­բե­րակ­նե­րը, իրենց բազ­մա­թիւ արար­նե­րով ու դե­րա­կա­տար­նե­րով: Թւու­մի կար­գով անդ­րա­դառ­նանք մէկ քանի­ին:

Ան­կա­խա­ցու­մէն աս­դին, Հա­յաս­տան, հե­տե­ւա­բար նա­եւ աչ­քե­րը անոր յա­ռող մեր ժո­ղո­վուր­դը կ՛ապ­րին մշա­կու­թա­յին ան­կում: Հոս ալ նժա­րին ծանր ափն է մտա­հո­գու­թիւն պատ­ճա­ռո­ղը: Գի­րի, եր­գի-երաժշ­տու­թեան ու արուես­տի այլ կալ­ուած­նե­րու մէջ, եթէ կան դրա­կան բա­ժին­ներ, անոնք առա­ւե­լա­բար կ՛իյ­նան հի­նին կրկնու­թեան, վե­րա­նո­րոգ­ման ու արդ­ի­ա­կա­նաց­ման ոլոր­տին մէջ, սա­կաւ են իս­կա­կան ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­նե­րը, որոնք պի­տի դառ­նա­յին հա­յե­լին մեր քսա­նամ­եայ նուա­ճում­նե­րուն: Մշա­կոյ­թի “նե­րա­ծում“ը դար­ձած է տի­րա­պե­տող, ան­կախ ան­կէ, թէ “նե­րած­ուած“ը ի՞նչ որակ ու­նի:

Մա­մու­լը եւս առա­ւե­լա­բար կը մնայ ան­դուն­դի մը յա­տա­կը, խա­ղա­լիքն է քա­ղա­քա­կան բե­մի վե­րի­վայ­րում­նե­րուն, ընդ­հան­րա­պէս հրա­ժա­րած է ար­դար մօ­տե­ցու­մի, ճշմա­րիտ վեր­լու­ծում­նե­րու եւ, մա­նա­ւանդ, առաջ­նոր­դո­ղի իր դե­րա­կա­տա­րու­թե­նէն: Իշ­խա­նու­թեան եւ ընդ­դի­մա­դիր­նե­րու սիւ­նակ­նե­րուն մէջ տե­ղադր­ուած մա­մու­լը, նա­եւ մտա­ւո­րա­կան­նե­րու մեծ մա­սը, դար­ձած են յիշ­եալ ճա­կատ­նե­րուն հա­մա­կիր­նե­րը, փո­ղո­ցի ու առօր­եա­յի մա­կար­դա­կէն ան­դին շատ բան չտես­նո­ղի վի­ճա­կին մատն­ուե­լով: Ան­ձե­րը գե­րակ­շիռ տեղ ու­նին ամէն տեղ, մինչ­դեռ ու­շադ­րու­թեան կի­զա­կէտ­նե­րը պէտք է ըլ­լան հար­ցե­րը…: Չենք ան­տե­սեր ան­ձե­րու բա­նա­լի դե­րա­կա­տա­րու­թիւնը, սա­կայն հար­ցե­րը միայն անոնց մէջ տես­նելն ու անոնց­մով պայ­մա­նա­ւո­րե­լը միայն կէս լու­ծու­մի հե­տամ­տու­թիւն է:

Իսկ եթէ պահ մը կանգ առ­նենք ամէ­նէն լայն զանգ­ուած­նե­րը ներգ­րա­ւող` պատ­կե­րաս­փիւ­ռի ու շար­ժա­պատ­կե­րի կալ­ուա­ծին առ­ջեւ, նշու­լող աստ­ղե­րու փայլ­քէն ան­դին, խա­ւարն ու ան­մա­կար­դա­կու­թիւնը դար­ձած են տի­րա­պե­տող, մին­չեւ ան­գամ չա­փա­նիշ­ներ ստեղ­ծած են, ամ­բողջ զանգ­ուած­ներ քա­շե­լով իրենց ետե­ւէն: Խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րուն իսկ, հայ ար­ուես­տա­գէ­տը կը յա­ջո­ղէր շրջան­ցել “վե­րին“ պար­տադ­րանք­ներն ու սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րը, գո­հար­ներ կը հրամց­նէր ժո­ղո­վուր­դին, կա­թիլ­ներ կը հո­սեց­նէր մեր մշա­կոյ­թի զար­գաց­ման գե­տին մէջ: Այ­սօր, ազա­տու­թեան եւ ան­կա­խու­թեան պայ­ման­նե­րուն մէջ, հոս եւս որա­կը Դի­ո­գի­նէս­եան Լապ­տե­րով փնտռուող` ան­գոյ էու­թիւն դար­ձած է, հե­ռու` լից­քա­ւո­րո­ղի, սե­փա­կան ար­ժէք­ներ ու ար­ժա­նիք­ներ լու­սար­ձա­կի տակ բե­րո­ղի եւ լայն իմաս­տով դաստ­ի­ա­րա­կո­ղի, ինք­նա­ճա­նա­չու­մի տա­նո­ղի իր առա­քե­լու­թե­նէն: Ազա­տու­թիւն հաս­կա­ցու­թիւնը այս ու ար­ուես­տի զու­գա­հեռ կալ­ուած­նե­րուն մէջ ահա­ւոր տուրք կու տան շու­կա­յա­կա­նու­թեան, մինչ­դեռ “ար­ուես­տը ար­ուես­տի հա­մար“ ըմբռ­նու­մէն ան­դին, կայ նա­եւ ար­ուես­տը զանգ­ուած­նե­րու կեան­քէն չան­ջա­տե­լու հար­կադ­րան­քը:

Քա­ղա­քա­կան, տնտե­սա­կան ու ըն­կե­րա­յին ոլորտ­նե­րու մէջ, ակա­նա­տես ենք ող­բե­գու­թեան ամէ­նէն ծան­րակ­շիռ երե­սին: Ան­կա­խու­թեան վե­րա­հաս­տա­տու­մէն աւե­լի քան 20 տա­րի ետք, (եւ թող ոչ ոք փոր­ձէ ինք­նաչք­մե­ղան­քի դի­մել, ըսե­լով, որ 20 տա­րին երկ­րի մը ու ժո­ղո­վուր­դի մը պատ­մու­թեան մէջ ոչինչ է, սերն­դա­փո­խու­թիւն պէտք է եւայլն), հայ­րենի­քին ու ազ­գա­յին լի­նե­լու­թեան նկատ­մամբ գի­տակ­ցու­թիւնն ու յանձ­նա­ռու­թեան վե­րա­կանգ­նու­մը թող­ուած են առանց հո­գա­ծու­թեան:

Աղա­ղա­կող է, որ տնտե­սա­կան-ըն­կե­րա­յին բե­մե­րուն վրայ ար­ձանագ­րուող տե­ղա­տուու­թիւնը գլխա­ւոր աղ­բիւրն է այս վի­ճա­կին. ապ­րուս­տի դժուա­րին կա­ցու­թեան մատն­ուած գիւ­ղա­ցի­ներ որոշ ժա­մա­նակ քա­ղաք խու­ժե­ցին, գիւ­ղը պարպ­ուե­ցաւ ու տու­ժեց եր­կի­րը, իսկ հի­մա, ար­դէն տար­րա­կան օրա­պա­հի­կի կա­րօ­տով, քիչ մըն ալ այլ եր­կիր­նե­րէ հաս­նող` բա­րօ­րու­թեան բոյ­րե­րով տար­ուած, հայ­րե­նի ժո­ղո­վուր­դը զանգ­ուա­ծա­բար կը լքէ Հա­յաս­տա­նը, բնակ­չու­թեան թիւի նա­հան­ջը հասց­նե­լով ահա­զան­գա­յին տա­րո­ղու­թեան: Այս ող­բեր­գու­թեան հա­մար ալ իշ­խա­նու­թեան ու ընդ­դի­մա­դիր­նե­րու մի­ջեւ ամբաս­տա­նու­թիւն­նե­րու փո­խա­նա­կումն է գե­րակշ­ռո­ղը, սա­կաւ ու ան­բա­ւա­րար են դար­մա­նու­մի իս­կա­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը: Հայ­րե­նի հո­ղին կառ­չա­ծու­թեան զգա­ցու­մը, ապ­րումն ու յանձ­նա­ռու­թիւնը հսկա­յա­կան նա­հանջ ապ­րած են (բա­րե­բախ­տա­բար նոյ­նը չէ Ար­ցա­խի պա­րա­գա­յին), դէ­պի Ռուս­իոյ, Կեդ­րո­նա­կան Աս­իոյ կամ արեւմտ­եան աշ­խար­հի խոստմ­նա­լից աշ­խա­տա­տե­ղի­նե­րը գա­ցող­նե­րէն շա­տեր կը մեկ­նին “նա­ւե­րը այ­րե­լու“ տրա­մա­բա­նու­թեամբ: Մինչ­դեռ, վե­րան­կա­խա­ցած Հա­յաս­տա­նը, փո­խա­նա­կան քա­նի մը տասն­եակ ըն­տա­նիք­նե­րու շա­հարկ­ման դաշ­տը ըլ­լա­լու, պէտք է վե­րած­ուէր իր հո­ղե­րուն վրայ ապ­րող ամ­բողջ ժո­ղո­վուր­դին ապ­րե­լու վայ­րը, պէտք էր ներգ­րա­ւէր աշ­խա­րա­հաց­րիւ հա­յու­թիւնն ու ողջ հա­յու­թեան կա­րո­ղա­կա­նու­թիւն­նե­րը: Եթէ Բ. Աշ­խար­հա­մար­տէն ետք, ներ­գաղ­թի ալիք­նե­րը նա­եւ հայ­րե­նի­քի ֆի­զի­քա­կան պահ­պան­ման նպա­տակն ալ կը հե­տապն­դէ­ին, սա­կայն զոհ գա­ցին ստա­լին­եան խորհր­դա­յին­նե­րուն շա­հա­տա­կու­թիւն­նե­րուն, աւե­լի ուշ քա­ջա­լե­րե­լով ար­տա­գաղ­թի թա­քուն ու բա­ցա­յայտ հո­սանք­ներ, այ­սօր, ան­կախ Հա­յաս­տա­նի ապ­րուս­տի պայ­ման­նե­րը դար­ձած են հա­յե­լին ան­հա­ւա­սա­րու­թեան այն պատ­կե­րին, որ այ­լա­պէս տագ­նա­պի կը մատ­նէ բար­գա­ւաճ եր­կիր­նե­րը: “Մէկ առ հա­րիւ­րը ընդ­դէմ 99 առ հա­րիւ­րին“ վի­ճա­կը եթէ անըն­դու­նե­լի է որե­ւէ տեղ, ան­նե­րե­լի ու անար­դա­րա­նա­լի է մա­նա­ւանդ մեր հայ­րեն­քին մէջ, որով­հե­տեւ մենք ու­նինք ԼԻ­ՆԵ­ԼՈՒ­ԹԵԱՆ հարց, մեր գո­յու­թիւնն ու գո­յա­տե­ւու­մը, իբ­րեւ հայ­րե­նիք եւ ազգ, կը գտնուին վտան­գա­ւոր մար­տահ­րա­ւէր­նե­րու դէմ յան­դի­ման:

Քա­ղա­քա­կան կեանքն ալ ապ­րած է իր ըն­կեր­կում­նե­րը եւ նա­հանջ­նե­րը` իրա­ւուն­քի ու ար­դար պա­հանջ­նե­րու հե­տապնդ­ման տե­սակն­կիւ­նէն: Եթէ միայն յի­շա­տա­կենք (այ­սօր քիչ մը յե­տին բեմ մղուած) փրո­թո­գոլ­նե­րու պա­րա­գան, ցոյց տուած կ՛ըլ­լանք, թէ Սեւ­րով ամ­րագր­ուած ար­դա­րու­թիւնը ինչ­պի­սի հար­ուա­ծի են­թարկ­ուած է վեր­ջին տա­րի­նե­րուն: Բնա­կա­նա­բար կա­րե­լի չէ մոռ­նալ զայն կան­խող այլ ըն­կեր­կում­ներ, որոնց հա­մար չքմե­ղան­քի փոր­ձեր կա­տար­ուած են ու կը կա­տար­ուին յա­ճախ…

Քսան տարիէ ի վեր հայ­րե­նիքն ու հա­յու­թիւնը իրե­րա­յա­ջորդ փակ օղակ­նե­րու մատ­նող այս վի­ճա­կին դար­մա­նու­մի բա­նալին եթէ առա­ջին հեր­թին կը գտնուի իշ­խա­նա­ւոր­նե­րու ձեռ­քին, որով­հե­տեւ հոն կեդ­րո­նա­ցած են նա­եւ տնտե­սա­կան, զի­նուորա­կան եւ այլ տե­սա­կի հզօ­րանք­նե­րը, ընդ­դի­մա­դիր­նե­րը ու­նին պա­տաս­խա­նա­տուու­թեան հա­մա­պա­տաս­խան բա­ժին, որով­հե­տեւ պէտք է ժո­ղո­վուր­դը առաջ­նոր­դել բա­նիւ եւ գոր­ծով, չբա­ւա­կա­նա­նալ առա­ւե­լա­բար քննա­դա­տո­ղի ու թե­րու­թիւն­ներ բա­ցա­յայ­տո­ղի դե­րա­կա­տա­րու­թեամբ: Մտա­հան պէտք չէ ընել, որ ժո­ղո­վուր­դը առողջ դա­տո­ղու­թիւն ու­նի (եթէ հոն թե­րու­թիւն նկատ­ուի, այդ ալ պէտք է դար­մա­նել) եւ միշտ ալ պատ­րաստ եղած է հե­տե­ւե­լու այն ու­ժին, որ բարձ­րա­ցու­ցած է իր շա­հե­րը պաշտ­պա­նե­լու, հայ­րե­նի­քը ամէն իմաս­տով անվ­տանգ պա­հե­լու դրօ­շը:

 

***

 

Այս մտա­ծում­նե­րը մեզ կը հասց­նեն ամէ­նէն կա­րե­ւոր կէ­տին` հայ­րեն­քի­նի ու զայն մարմ­նա­ւո­րող ժո­ղո­վուր­դի հզօ­րաց­ման:

Մեծն Տիգ­րա­նէն առաջ եւ վերջ,  մեր պատ­մու­թեան հին, մի­ջին թէ նո­րա­գոյն շրջան­նե­րուն, հզօր հայ­րե­նի­քի մը կեր­տու­մը ան­վի­ճե­լի հրա­մա­յա­կան եղած է Հա­յաս­տա­նի պահ­պան­ման, գո­յա­տեւ­ման ու մեր ժող­ովուր­դի յա­ւեր­ժաց­ման երաշ­խա­ւո­րու­մին հա­մար:

Անց­եա­լին, մեր ժո­ղո­վուր­դին մե­ծա­գոյն զանգ­ուա­ծը ապ­րած է հայ­րե­նի հո­ղե­րու վրայ. ճիշդ է, որ ու­նե­ցած ենք Հնդկաս­տա­նի, Լե­հաս­տա­նի եւ նման գա­ղութ­նե­րու հզօր հա­մայնք­նե­րը  (մշա­կու­թա­յին ու տնտե­սա­կան իրենց հզօ­րանք­նե­րով), սա­կայն այդ օրե­րու աշ­խար­հը տար­բեր էր, չէր ըն­ձե­ռեր այ­սօր­ուան հնա­րա­ւո­րու­թիւն­նե­րը, որոնց­մով հայ­րե­նիքն ու հայ­կա­կան օճախ­նե­րը կը կապ­ուին իրա­րու, սեր­տա­կից են ճա­կա­տագ­րա­կան հար­ցե­րու տնօ­րին­ման մէջ:

Հա­յաս­տա­նի հզօ­րա­ցու­մը, վե­րան­կա­խու­թե­նէն աւե­լի քան եր­կու տաս­նամ­եակ ետք, մե­զի կը ներ­կա­յա­նայ պատ­մա­կան իր խոր­քով ու այժ­մէ­ա­կան տու­եալ­նե­րով:

Մեր խօս­քը չի վե­րա­բե­րիր միայն զի­նուո­րա­կան հզօ­րա­ցու­մին. մեր բա­նա­կի եւ զին­եալ ու­ժե­րու պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը յա­ճախ կրկնած են, որ մեր բա­նա­կը ատակ է պաշտ­պա­նե­լու հայ­րե­նի հողն ու սահ­ման­նե­րը, եւ մենք պատ­ճառ չու­նինք չհա­ւա­տա­լու, կ՛ու­զենք ամե­նայն սրտով ու ամ­բողջ հոգի­ով հա­ւա­տալ ու վստա­հիլ մեր զին­եալ ու­ժե­րու կա­րո­ղու­թիւն­նե­րուն:

Սա­կայն եր­կիր մը հզօր է նա­եւ իր ժո­ղո­վուր­դով: Եր­կիր մը հզօր է, երբ անոր ժո­ղո­վուր­դը ոչ միայն որոշ թիւ կը ներ­կա­յաց­նէ, այլ նա­եւ կ՛ապ­րի իր բնա­կան աճը, թիւով, ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թեան կա­րո­ղու­թիւն­նե­րով, տնտե­սա­կան ու­ժի կեր­տու­մով: Եր­կիր մը հզօր է, երբ իր բնա­կան հարս­տու­թիւն­ներն ու տնտե­սու­թեան յե­նա­րան­նե­րը առա­ւե­լա­բար կը գտնուին այդ երկ­րի զա­ւակ­նե­րուն տրա­մադ­րու­թեան տակ, (թող չըս­ուի որ փոք­րա­թիւ “մե­նա­տէր­ներ“ն ալ հայ­րե­նի­քի զա­ւակ­ներն են…) երկ­րի բնա­կան հարս­տու­թեանց հա­սոյթ­նե­րը կը դրուին ի սպաս երկ­րի զար­գաց­ման, այլ երկ­րիր­նե­րու հետ առեւտ­րա­կան եւ այլ գոր­ծակ­ցա­կան յա­րա­բե­րու­թեանց յա­ռաջ­դի­մու­թեան:

Երկ­րին հարս­տու­թիւն­նե­րը իրա­ւունքն են անոր բո­լոր զա­ւա­կ­նե­րուն, որոնք հայ­րե­նի­քին մէջ պէտք է տես­նեն, պի­տի տես­նեն իրենց ներ­կան ու ապա­գան, աճող սե­րունդ­նե­րո՛ւն ապա­գան: Չենք տար­ուած բա­ցար­ձակ իտ­է­ա­լա­կա­նու­թեամբ, ըսե­լու, որ երկ­րի մը զա­ւակ­նե­րը պէտք չէ աշ­խա­տան­քի եր­թան այլ եր­կիր­նե­րու մէջ, սա­կայն ամե­նայն ինք­նավս­տա­հու­թեամբ կը կրկե­նենք, որ երկ­րի մը հզօ­րաց­ման մէջ, ան­փո­խա­րի­նե­լի տեղ ու­նի անոր զա­ւակ­նե­րուն թիւին աճը, անոնց ար­տադ­րո­ղա­կա­նու­թեան աճը, գի­տա­կան, ար­հես­տա­գի­տա­կան եւ առեւ­տու­րի բո­լոր բնա­գա­ւառ­նե­րուն մէջ այ­լոց հետ  մրցու­նակ դառ­նա­լու անոնց կա­րո­ղու­թիւն­նե­րը:

Այս մօ­տե­ցու­մով ալ, վե­րան­կա­խա­ցած Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թիւնն ու ընդ­դի­մադ­րու­թիւնը կը կանգ­նին այ­սօր­ուան ըն­թաց­քը հիմ­նա­կան բա­րեշր­ջու­մի են­թար­կե­լու հրա­մա­յա­կա­նին դէմ յան­դի­ման: Ամ­բողջ հա­յու­թիւնը, ըսել կ՛ու­զենք` նա­եւ ամ­բողջ Սփիւռ­քը այս մօ­տե­ցու­մով կը կանգ­նի Հա­յաս­տա­նի հզօ­րաց­ման նպաս­տե­լու, մաս­նակ­ցե­լու հրա­մա­յա­կա­նին դի­մաց, եւ ոչ թէ Հա­յաս­տա­նի մէջ գոր­ծի դի­մե­լու պա­րա­գա­յին, չա­րա­շա­հու­թեան զոհ դառ­նա­լու վտան­գին տակ:

Հա­յաս­տա­նի հզօ­րաց­ման մէջ իրենց բա­ժի­նը ու­նին ժո­ղո­վուր­դին բո­լոր խա­ւե­րը` իշ­խա­նա­ւոր, քա­ղա­քա­կան ու դիւա­նա­գի­տա­կան գոր­ծիչ, մտա­ւո­րա­կան, ար­ուես­տա­գէտ թէ գոր­ծի մար­դիկ: Հայ­րե­նի­քը կը նմա­նի բազ­մա­թիւ երես­ներ ու­նե­ցող բուր­գի մը, որուն գա­գա­թին իրա­րու կը մի­ա­նան տար­բեր կա­րո­ղա­կա­նու­թիւն­նե­րը, երաշ­խա­ւո­րե­լու հա­մար ան­կախ հայ­րե­նի­քի ապա­հո­վու­թիւնը, բար­գա­ւա­ճու­մը, անոր զա­ւակ­նե­րուն անվ­տան­գու­թիւնն ու բնա­կան աճը, բա­րօր պայ­ման­նե­րու երաշ­խա­ւո­րու­մը:

Այս առա­ջադ­րան­քին հա­մար ալ, իւ­րա­քան­չիւր Սեպ­տեմ­բեր 21 պէտք է դառ­նայ մեր հայ­րե­նի­քի հզօ­րա­ցու­մը չա­փե­լու հանգր­ուան, եւ ոչ թէ այժ­մու բազ­մա­ճիւղ նա­հանջ­նե­րը կշռա­դա­տե­լու եւ նա­խոր­դին երա­նի տա­լու առիթ:

Ազ­գո­վին կը գտնուինք ան­ձե­րէն վեր բարձ­րա­նա­լու եւ հիմ­նա­կան հար­ցե­րը դի­մագ­րա­ւե­լու, մեծ մար­տահ­րա­ւէր­նե­րը յաղ­թա­հա­րե­լու հրա­մա­յա­կա­նին դէմ յան­դի­ման:

Այ­սօր­ուան աշ­խար­հի պայ­ման­նե­րուն մէջ, մենք կրնա՞նք յա­ջո­ղիլ այս ճամ­բուն մէջ, թէ պի­տի աւա­ղենք, որ մեզ շրջա­պա­տող պայ­ման­նե­րը ստեղ­ծած են դժուա­րին, ան­յաղ­թա­հա­րե­լի պատ­նէշ­ներ, մեծ ու­ժե­րը մեզ ու մե­զի նման­նե­րը պի­տի պա­հեն խա­ղա­լի­քի, կա­մա­կա­տա­րի դե­րին մէջ:

Պատ­մու­թիւնը հոս ալ լա­ւա­գոյն վկա­յու­թիւն­նե­րը կը բե­րէ մե­զի. յա­րա­փո­փոխ աշ­խար­հին մէջ միշտ ալ կայ խու­սա­նա­ւե­լու հնա­րա­ւո­րու­թիւնը: Հայ­րենի­քին ու ազ­գին հզօ­րա­ցու­մը կ՛աւելց­նէ նա­եւ խու­սա­նա­ւե­լու կա­րո­ղու­թիւնը, ճիշդ է նա­եւ հա­կա­ռա­կը:

Ու­րեմն, այս 21 Սեպ­տեմ­բե­րը եւ իւ­րա­քան­չիւր 21 Սեպ­տեմ­բեր պէտք է վե­րա­ծել հայ­րե­նի­քի հզօ­րաց­ման ու կա­րո­ղա­կա­նու­թեան աճու­մի նոր յե­նա­րա­նի մը, առանց մտա­հան ընե­լու, որ եր­կու տարի­էն պի­տի նշենք Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100ամ­եա­կը: Ներ­քին տագ­նապ­նե­րու հրահ­րու­մը, ի՛նչ մա­կար­դա­կի ու ոլոր­տի մէջ ալ ըլ­լայ անի­կա, միայն վնաս կը բե­րէ ամ­բող­ջի հզօ­րաց­ման առա­ջադ­րան­քին:

 

Սեպ­տեմ­բեր 2013

 

Happy
Happy
0 %
Sad
Sad
0 %
Excited
Excited
0 %
Sleepy
Sleepy
0 %
Angry
Angry
0 %
Surprise
Surprise
0 %

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Social profiles