0
0
Ստորեւ լոյս կ՛ընծայենք հետաքրքրական հարցա–զրոյց մը` մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Դպրեվանքի տեսուչ Նարեկ Արք. Ալեէմեզեանի հետ, կատարուած “Թէքէեան“ Մշակութային Միութեան ղեկավար` Յակոբ Վարդիվառեանի կողմէ:
ՀԱՐՑՈՒՄ.- Մէկ տարիէ ի վեր Դպրեվանքի Տեսուչն էք: Յաճախ մամուլէն կը կարդանք ձեր կատարած աշխատանքներուն մասին եւ կը նկատեմ, որ բաւական գործունեայ տարեշրջան մը բոլորած է Դպրեվանքը: Գալիք տարիներուն ի՞նչ ծրագիրներու հետամուտ էք կամ աւելի ճիշդ դէպի ո՞ւր կ՛ուզէք տանիլ Դպրեվանքի կրթական մակարդակը:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ինչպէս նշեցիք, անցեալ տարեշրջանի սկիզբը Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը զիս Դպրեվանքի Տեսուչ նշանակեց եւ միաժամանակ կը շարունակեմ վարել 1997-էն ի վեր ինծի վստահուած միջ-եկեղեցական եւ միջ- կրօնական յարաբերութիւններու Վարիչի պատասխանատու պաշտօնը:
Նախ կ՛ուզեմ հաստատում մը ընել, որ երբ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը Կիլիկիոյ իր պատմական կայքէն պարտադրաբար աքսորուեցաւ եւ ճակատագրակից դարձաւ իր ժողովուրդին, 15 տարիներ թափառական մնաց Միջին Արեւելքի զանազան շրջաններուն մէջ եւ օրուան Սահակ Բ. Խապայեան Կաթողիկոսը իսկապէս տարագիր եւ վշտակիր կաթողիկոս մը հանդիսացաւ: Կաթողիկոսութիւնը հերոսական ջանքերով կրցաւ հաստատուիլ Անթիլիասի մէջ, որ որբանոց մըն էր եւ դարձաւ դպրանոց, կաթողիկոսական Ս. Աթոռի նստավայր եւ չափազանցած չեմ ըլլար, եթէ ըսեմ` աստիճանաբար նաեւ համազգային եւ միջազգային կեդրոն:
1930-ին Կաթողիկոսութեան Անթիլիաս հաստատման դրդապատճառներէն եւ նախապայմաններէն մին եղաւ Դպրեվանքին հաստատումը: Ի պատիւ Սահակ Բ. Կաթողիկոսին պէտք է ըսեմ, որ երբ ամէն բան փայտաշէն եւ թիթեղածածկ էր, առաջին քարաշէն կառոյցը, նոյնիսկ մայր տաճարէն ու վեհարանէն առաջ, եղաւ Դպրեվանքի շէնքը` 1936-ին. որովհետեւ կարելի չէ պատկերացնել եկեղեցի մը եւ մեր պարագային առաւել եւս Հայ Եկեղեցին` առանց Դպրեվանքի: Դպրեվանքը ոչ թէ պարզ կրթարան մըն է, այլ ինչպէս մայրը երեխային դաստիարակն է, հոգեւոր, բարոյական, մշակութային ու ազգային իմացումներով, նաեւ Դպրեվանքը կը հանդիսանայ մեր բոլորին, անոնք որոնք դպրեվանքէն անցած են, հոգեւորական եւ աշխարհական, հոգեւոր մայրը, իմացական մայրը: Առանց Դպրեվանքի կարելի չէ պատկերացնել ո՛չ հոգեւորական եւ ոչ աշխարհական մշակութային սպասաւորներ. հոս մշակութային բառը աւելի լայն իմաստով կ՛օգտագործեմ, արեւմտեան իր հասկացողութեամբ, որուն մէջ ամէն բան կը մտնէ: Եւ մեր պարագային, դարձեալ կ՛ընդգծեմ, հայ ըլլալու եւ Հայ Եկեղեցւոյ պատկանելու իրաւութիւնը կ՛արտայայտուի այն հայորդիներով, որոնք մեր եկեղեցւոյ մէջ կը տեսնեն ո՛չ միայն եկեղեցւոյ կրօնական դիմագիծն ու առաքելութիւնը, այլ մեր հայ ըլլալուն ամբողջականութիւնը` մեր գոյութիւնը, մեր այսօրը, մեր անցեալը եւ մեր ապագան:
Այս ընդհանուր ենթահողին վրայ ես ըմբռնեցի Դպրեվանքի Տեսուչի պաշտօնս. այսինքն պատրաստել, խմորել, դաստիարակել եւ կազմաւորել այնպիսի սերունդ մը, որ երբ Դպրեվանքէն շրջանաւարտ ըլլայ, ո՛ւր ալ երթայ կարենայ հայ ոգին, հայ հաւատքը, հայ արժէքներն ու հայ սրբութիւնները իր հետ տանիլ: Այս իմաստով ըսեմ, որ փա՜ռք Աստուծոյ, Դպրեվանքը 2011-2012 տարեշրջանին, իր նոր տեսչական ու ուսուցչական կազմով եւ ուսանողութեամբ իսկապէս, չափազանցած չեմ ըլլար եւ ինքնագովութիւն թող չնկատուի, յառաջընթաց ապրեցաւ: Արդիւնքը այնքա՜ն շօշափելիօրէն զգալի դարձաւ ձեռնադրութիւններու ամսուն` Յունիսին, որ ձեռնադրութիւններու շղթային մէջ մասնաւոր տեղ գրաւեց աբեղայական ձեռնադրութիւնը, երբ մեր չորրորդ ընծայարանի շրջանաւարտ վեց աւագ սարկաւագները միաձայն որոշեցին կուսակրօն հոգեւորական դառնալ եւ միանալ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Միաբանութեան:
Անշուշտ քանակի հետ որակը մի՛շտ շեշտուած է: Անոնք որոնք Վեհափառ Հայրապետի պատգամներուն եւ սպասումներուն կը հետեւին, շատ յստակ կերպով կը տեսնեն այս նախանձախնդրութիւնը եւ Դպրեվանքը այդ բոլորին մէջ առաջնակարգ տեղ կը գրաւէ, որովհետեւ Վեհափառը ո՛չ միայն կը գլխաւորէ ուսուցչական կազմը, այլ որպէս Կիլիկեան Ս. Աթոռի գահակալ, իր բազմաթիւ եւ բազմատեսակ մտահոգութիւններուն առընթեր, առաջնահերթ տեղ կու տայ Դպրեվանքին: Այդ իմաստով Դպրեվանքը իսկապէս մարդու պատրաստութեան օճախ է եւ մեր փորձառութիւնը ցոյց տուած է, որ 1930-էն սկսեալ անոնք որոնք թէկուզ կարճ ժամանակով մը, մինչեւ իսկ մէկ-երկու տարիով, անցած են Դպրեվանքէն, անպայմանօրէն երախտագիտութեան կայծ մը ծուարած են իրենց հոգիին մէջ եւ ուշ կամ կանուխ, որպէս աշխարհական կամ հոգեւորական, իրենց մասնակցութիւնը բերած մեր հաւաքական առաքելութեան:
Մեր ուսանողները անցեալ տարեշրջանին եկան Սուրիայէն, Թեհրանէն եւ Լիբանանէն: Ընդհանրապէս առիւծի բաժինը կ՛ըլլայ Լիբանանէն եւ Սուրիայէն, նկատի ունենալով նաեւ աշխարհագրական տարածքը` Դպրեվանքի ներկայութիւնը Լիբանանէն ներս:
Ուրեմն մի քանի ակնարկութիւններ կատարելու համար իմ աշխատանքային եղանակիս, ակնկալութիւններուս ու ծրագիրներուս ըսեմ, որ մեր եկեղեցւոյ (բնականօրէն երբ եկեղեցի կ՛ըսեմ ժողովուրդը կը հասկնամ) աշխարհագրական պատկերը փոխուած է: Ինչ-ինչ պատճառներով, աշխարհա-քաղաքական վերիվայրումներու բերումով, Միջին Արեւելքէն արտահոսքը յատկապէս Ամերիկայի արեւմտեան ափերը այլեւս մնայուն իրականութիւն դարձած է: Այդ իմաստով անհրաժեշտ կը նկատեմ, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Դպրեվանքը հարազատ եւ հաւատարիմ մնայ իր աւանդական առաքելութեան, անխտրականօրէն Հայ Եկեղեցւոյ բոլոր թեմերուն մարդուժ հայթայթելով:
Երբ այսօր կը նայիմ 1930-էն սկսեալ Դպրեվանքին կտրած պատմական ճանապարհին, ուրախութեամբ կ՛ընդգծեմ, որ ամէն տեղ, ո՛չ միայն անցեալին, այլ այսօր եւս դպրեվանեցիներ պատնէշի վրայ են` մեր հոգեւոր, մշակութային, կրթական, գրական, մտաւորական եւ քաղաքական անդաստաններէն ներս: Այս երթը պէտք է շարունակուի. որովհետեւ ուր որ ալ գտնուինք, մեզի համար այլեւս հայապահպանումը մեր արեան կանչը դարձած է:
Հ.- Կար ժամանակ, երբ Գարեգին Ա. Յովսէփեանց Կաթողիկոս ուզեց Դպրեվանքը “մշակոյթի վառարան“ի վերածել: Օրուան պայմանները տարբեր էին, լիբանանահայութեան խոշոր զանգուած մը կար: Այսօրուան պայմաններով որքանո՞վ կրնայ Դպրեվանքը այդ “մշակոյթի վառարան“-ի հասկացողութեան մօտենալ, մանաւանդ երբ նկատի առնենք, որ տնտեսական աշխարհ մտնելու փափաքը նորահաս սերունդին մօտ աւելի շեշտակի կերպով կ՛երեւի: Աշխարհիկ կեանքը կարծէք աւելի քաշողականութիւն մը սկսեր է ունենալ պատանեկութենէ երիտասարդութիւն անցնող սերունդին մօտ, քան եկեղեցիին, ազգին հոգեւոր սպասարկութիւնը: Այդ դժուարութիւնները գոնէ դուք կը տեսնէ՞ք այսօր ձեր աշխատանքին ընթաքին:
Պ.- Բնականօրէն երբ պայմանները փոխուած են կ՛ըսէի, կ՛ակնարկէի նաեւ հոգեբանական եւ ընկերաբանական վիճակին: Կ՛ուզեմ ձեր հարցումին գործնական գունաւորում մը տալու համար ըսել, որ երբ երկու շաբաթ առաջ Լոս Անճելըս կը գտնուէի եւ բարեկամական շրջանակի մը մէջ Դպրեվանքին մասին կը խօսէի, մէկը ինծի ըսաւ. “Կը զարմանամ, որ մինչեւ հիմա տակաւին 45-50 պատանի եւ երիտասարդ տղաք կը գտնէք, որոնք պատրաստ են լծուելու այս առաքելութեան“: Ես ալ ըսի. “Կը կարծէի, թէ պէտք է զարմանայիք, որ 5000 հոգի կը գտնենք 50-ի տեղ“ եւ աւելցուցի. “50-ով անգամ մենք կը փորձենք մեր եկեղեցւոյ բազում կարիքներուն գոհացում տալ“:
Այդ 50-ը ես կը նմանցնեմ մատեան գունդի մը. որովհետեւ հայ հոգեւորականը ուր որ ալ ըլլայ, բառին նեղ իմաստով միայն կրօնաւոր չէ, այլ ան քիչ մը ամէն բան է: Ես իմ հովուական փորձառութենէս գիտեմ: Ճիշդ է, որ այսօր տնտեսական համակարգի վրայ հիմնուած է ընկերութիւնը եւ ծնողներ կ՛ուզեն, որ իրենց զաւակները նիւթապէս ապահով ըլլան, աւելի ճոխ կեանք ապրին, աւելի լաւ ինքնաշարժ քշեն, աւելի մեծ տուներու մէջ բնակին, աւելի խաղաղ պայմաններու մէջ ըլլան, ընտանիք կազմեն ու աւելի բարգաւաճ կեանք ունենան…: Սակայն, բարեբախտաբար, միաժամանակ կան ընտանիքներ, որոնք հոգեկան արժէքներու հետամուտ են եւ անոնց մէջ առաջին տեղը կը վերապահեն հոգեւոր, մշակութային եւ ազգային առաքելութեան: Դպրեվանքը այս ընտանիքներու զաւակներով կ՛երաշխաւորէ իր գոյութիւնը:
Հ.- Ի՞նչ է համեմատութիւնը այսօր բաղդատմամբ 30 տարի առաջուան կարգաթող եկեղեցականներուն: Այսօրուան պատկերը ինչպէ՞ս կը ներկայացնէք. խօսքս անշուշտ Անթիլիասի մասին է:
Պ.- Ինչպէս ամէն հաստատութիւն, նաեւ եկեղեցին, այս պարագային Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը, ունեցած է եւ պիտի ունենայ իր վերիվայրումները: Այդ բոլորը դարձեալ կախում ունին աշխարհէն եկող ազդեցութիւններէն: Ես կը հաւատամ, որ Հայ Եկեղեցին այսօր անհրաժեշտօրէն պէտք ունի վանական դրութեան: Մենք փաստօրէն այսօր վանք չունինք: Երուսաղէմը անգամ, որ միայն կուսակրօն վանականներով կը ղեկավարուի, վանքէն աւելի նուիրապետական եւ վարչական կեդրոն մըն է: Երբ վանականութիւն ունենանք եւ կուսակրօն հոգեւորականները վանական մթնոլորտի մէջ իրենց ամբողջ կեանքը անցընեն, այն ատեն կարգալուծութեան եւ կարգաթողութեան պարագաները նուազագոյնի կ՛իջնեն: Սակայն երբ երիտասարդ հայր սուրբ մը, որ վանքէն դուրս կը ղրկուի ուսանելու, ծառայելու, վարչական աշխատանքներու գծով առաջնորդի մը օգնական ըլլալու, անպայմանօրէն դժուարութիւններու, մարտահրաւէրներու եւ փորձութիւններու դիմաց կը գտնուի: Ըսեմ, որ անցեալին եւ ներկային միջեւ կարելի չէ տարիներու վրայ երկարած թուական համեմատութիւն մը կատարել մասնագիտականօրէն. սակայն պատահած է եւ միշտ ալ պիտի պատահի, որ կարգալոյծ եւ կարգաթող հոգեւորականներ գտնուին:
Հ.- 50-ական թուականներուն Դպրեվանքին մէջ որպէս ուսուցիչ առինքնող դէմքեր կային եւ անոնք բացի կրթութենէ նաեւ ազգային ոգի եւ դիմագիծ կու տային իւրաքանչիւր ուսանողի նկարագրին: Այսօր չեմ գիտեր, թէ ձեր ուսուցչական կազմը որոնցմէ՞ բաղկացած է, սակայն ուրախ պիտի ըլլամ իմանալու եթէ Դպրեվանքէն ներս այդպիսի կրթական մշակներ կան:
Պ.- Ինչպէս կ՛ըսէի, Դպրեվանքին առաքելութիւնը միայն հոգեւորական պատրաստել չէ: Այս հասկացողութեամբ, փայլատակող անուններու մասին խօսելէ աւելի ես կ՛ուզեմ ընդգծել այն հաւաքական պատասխանատուութիւնը, որ կը ծանրանայ Վեհափառ Հայրապետին, տեսչական եւ ուսուցչական կազմերուն, մեր ծնողներուն եւ մեր միաբան եղբայրներուն ուսերուն վրայ:
Օրինակ մը տալու համար, ես այս տարեշրջանին Դպրեվանք հրաւիրած եմ մեր նախկին սարկաւագներէն երկու շրջանաւարտներ: Մէկը, որ Հայաստան գնաց եւ բանասիրութեան հետեւեցաւ ու իր վկայականը առաւ եւ Հալէպի մէջ երկու տարուան փորձառութիւն շահած է թէ՛ դպրոցներու եւ թէ հայագիտական ամպիոնի մէջ, եւ երկրորդը, որ Անթիլիասի կողմէ ղրկուած էր Եգիպտոս Ղպտի Ուղղափառ Եկեղեցւոյ մօտ, ուր Նոր Կտակարանի մասնագիտութիւն ըրաւ եւ վկայականը առաւ: Ահաւասիկ ես ճիգ մը կը կատարեմ նախկին դպրեվանեցիներ խմբելու Դպրեվանքին շուրջ, հարցնելու համար, որ մենք որպէս դպրեվանեցիներ փոխադարձաբար ի՞նչ ակնկալութիւններ ունինք իրարմէ. Դպրեվանքը նաեւ այսօր, այս հանգրուանին ի՞նչ կրնայ ընել մեզի համար եւ մենք ի՞նչ կրնանք ընել Դպրեվանքին համար:
Ես շեշտը դրած եմ հետեւեալ երկու սկզբունքներուն վրայ.
Առաջին, Դպրեվանքը գիշերօթիկ վարժարան մը չէ, այլ ան մեր հաւաքական տունն է. ան Աստուծոյ եւ հայ ազգին տունն է միաժամանակ: Մենք մեր բնախօսական ընտանիքը կը ձգենք եւ կը միանանք մեր ազգի մեծ ընտանիքին: Ուրեմն Դպրեվանքը տուն ընելու համար մթնոլորտ պէտք է ստեղծել եւ այդ մթնոլորտը կ՛ըլլայ ամէն բանէ առաջ մարդուժով` ուսանողութիւն, ուսուցչական կազմ, միաբանութիւն, տեսչութիւն, ծնողներ, բարերարներ եւ բարեկամներ, անոնք որոնք Դպրեվանքով մտահոգուած են: Եւ այսօր, հաղորդակցութեան այս դարուն մէջ, ամէն մարդ անձնական այցելութեամբ, հեռաձայնով, ել-նամակով եւ այլ միջոցներով հասանելի է…:
Երկրորդ, մենք այսօրուընէ, մեր Դպրեվանքի ուսանողական օրերէն պէտք է պատրասատուինք ծառայելու մեր ժողովուրդին: Ու այս իմաստով ռատիօկայան, մամուլ, դպրոցներու այցելութիւններ, եկեղեցիներու մէջ ժամերգութիւններ, դասախօսութիւններ, հրատարակութիւններ, ձայներիզներ եւ տեսաերիզներ այն ծրագիրներն են, որոնց անցեալ տարի նախաձեռնեցինք եւ այս տարի եւս պիտի շարունակենք նոյն թափով:
Դպրեվանքը տանիլ ժողովուրդին` ուսանող դպրեվանեցիներուն միջոցաւ եւ չսպասել, որ վաղը շրջանաւարտ ըլլալէ ետք որպէս տնօրէն կամ քահանայ առաքելութեան լծուինք. այլ, այսօրուընէ բացուինք մեր ժողովուրդին:
Հ.- Անշուշտ ազգայինէն աւելի բարձրագոյն հոգեւոր կրթութեան մը – աստուածաբանութիւն, հայրաբանութիւն, եւայլն – անհրաժեշտութիւնը ունինք: Ասոնց համար ո՞ւր են լաւագոյն միջավայրերը այսօր. ամերիկեան, եւրոպական թէ Արեւելեան Ուղղափառ Եկեղեցիներու համալսարանները: Ո՞ւր կը խորհիք, որ մեր տղաքը պիտի գտնեն ամենէն ապահով միջավայրը: Կրօնական բարձրագոյն ուսման համար ո՞ւր կը ղրկէք տղաքը:
Պ.- Ես չեմ ուզեր, որ Դպրեվանքէն շրջանաւարտ եղողը միայն սահմանափակուի կրօնագիտական բարձրագոյն ուսումով. որովհետեւ մեր շրջանաւարտներուն մեծամասնութիւնը, գոնէ անմիջականօրէն, հոգեւորական ծառայութեան չի՛ լծուիր: Տղաք կարելիութիւնը պէտք է ունենան այլ նիւթերու մէջ եւս – ինչպէս պատմութիւն, ընկերաբանութիւն – խորանալու: Ընդհանուր ճիգ մը կայ Դպրեվանքի ուսման մակարդակը աւելի կատարելագործելու եւ Դպրեվանքէն շրջանաւարտ եղողին պետական ճանաչում ունեցող վկայական տալու. այս ուղղութեամբ արդէն աշխատանքի լծուած ենք: Այս մէկը Լիբանանի մէջ դժուար է, որովհետեւ բաւական դպրեվանքներ կան եւ Լիբանանը համայնքային երկիր մը ըլլալով կրթական նախարարութիւնը չի՛ կրնար Հայ Առաքելական Եկեղեցւոյ առանձնաշնորհում մը ընել: Այս հարցին մենք համբերութեամբ, իրատեսութեամբ եւ ճկունութեամբ կը մօտենանք:
Երկրորդ, բոլոր համալսարանները, որոշ իմաստով ու հասկացողութեամբ, բաց պէտք է ըլլան դպրեվանեցիներուն դիմաց: Այդ փորձառութիւնը մենք ունեցանք: Այսօր մենք միաբաններ ունինք, որոնք Օքսֆորտի, Նիւ Եորքի, Ֆրանսայի, Գանատայի համալսարաններէն շրջանաւարտ են: Պէտք չէ անտեսել նաեւ Հայաստանի պետական համալսարանի կարելիութիւնը:
Հ.- Շրջան մը կար, որ հասկնալի պատճառներով ազգային քաղաքական մէկ ուղղութեամբ կը դաստիարակուէին եւ հասակ կ՛առնէին դպրեվանեցիները: Հիմա կարկինը աւելի լայն բացուած է: Արամ Ա. Վեհափառը շատ աւելի լայնախոհ հայրապետ մըն է բարեբախտաբար: Դուք եւս, որքան որ կը ճանչնամ ձեզ, Դպրեվանքը բացած էք բոլորին համար: Հասակ առնող երիտասարդը եւ շրջանաւարտ տիրացուն կամ աբեղան քաղաքական որոշ կազմակերպութեան մը աւելի մօտիկ ու սերտ կը զգա՞յ ինքզինք տակաւին:
Պ.- Նայեցէք, երբ կը խօսինք փոխուող պայմաններու մասին, նաեւ այդ մէկը իր դրական անդրադարձը կ՛ունենայ Դպրեվանքին վրայ: Եթէ մենք նայինք մեր վերջին 20 տարիներու պատմութեան, ղարաբաղեան շարժումէն սկսած Հայաստանի անկախացում եւ Սփիւռքի զանազան գաղութներու մէջ տեղաշարժեր, պիտի անդրադառնանք, որ քիչ մը ամէն տեղ եւ քիչ մը ամէն մակարդակի վրայ հայութիւնը աւելի միակամ է, աւելի միասնական է եւ այդ բոլորը մեր բոլոր բնագաւառներուն վրայ իրենց դրական ազդեցութիւնը կ՛ունենան ու այս պարագային նաեւ Դպրեվանքէն ներս:
Ըսեմ, որ մեզի համար Դպրեվանքը ինքնանպատակ չէ: Մենք Դպրեվանքէն ներս կը կազմաւորենք եւ կը դաստիարակենք, կը պատրաստենք եւ առաքելութեան կը ղրկենք այն տղաքը, որոնք իրենց ծնողներուն կողմէ մեզի կը տրամադրուին: Եթէ ընտանեկան շրջանակներ կան, որոնք այս կամ այն կազմակերպութեան կամ կուսակցութեան հանդէպ համակրանք ունին եւ այդպէս դաստիարակած են իրենց զաւակները, անոնք պատանի տարիքին որոշ խմորումով մը Դպրեվանք կու գան եւ մենք այդ տղոց մէջ կը սերմանենք այն գիտակցութիւնը, որ իրենք պիտի ծառայեն ամբողջական հայութեան, ամբողջական Հայ Եկեղեցւոյ եւ ամբողջական հայրենիքին: Նախապայմաններ կամ բաժանման պատեր չկան. բոլոր դպրեվանեցիները մէկ ընտանիք են, որովհետեւ պիտի երթան մեր աւելի մեծ ընտանիքին` ազգին ծառայութեան:
Հ.- Արդեօք առիթ կը տրուի Դպրեվանքի ուսանողներուն խումբով Հայաստան եւ Ս. Էջմիածին, ինչպէս նաեւ Երուսաղէմ եւ Կ. Պոլիս այցելելու` մեր եկեղեցւոյ չորս նուիրապետական Աթոռներու դպրեվանեցիներու աւելի սերտ յարաբերութեան հեռանկարով:
Պ.- Անշուշտ մէկ տարեշրջանի ընթացքին նոր ծրագիրներ իրագործել կարելի չէր: Ծրագիրներուս մէջ, միւս դպրոցներուն նման, խումբով Հայաստան եւ Ս. Էջմիածին այցելութեան երթալէն աւելի, մեր դպրեվանքերուն միջեւ գործակացութեան ծրագիր մը կայ: Գիտէք անձնական ծանօթութիւնները բանալի դերակատարութիւն կրնան ունենալ շատ յաճախ: Ս. Էջմիածնի Հոգեւոր Ճեմարանի այժմու Տեսուչը` Գէորգ Սրբազանը մօտ է ինծի. միջ-եկեղեցական շրջանակներու մէջ միասին եղած ենք եւ իր Տեսուչ նշանակուելէն ետք աւելի սերտ յարաբերութեան մէջ ենք: Նաեւ պէտք է միացնել Երուսաղէմը, դժբախտաբար Կ. Պոլիսը Դպրեվանք չունի առ այժմ, թրքական արգելքով: Ուրեմն նախ տեսուչները պէտք է քով-քովի գան եւ փորձի փոխանակում ըլլայ եւ ապա կարելի է, սկսելու համար, կորիզային խումբ մը կազմել զանազան դասարաններու մէկական ներկայացուցիչներով եւ որպէսզի Երուսաղէմի տղաքը եւ Անթիլիասի տղաքն ալ կարենան գործնականօրէն իրարու հանդիպիլ, որովհետեւ մենք քաղաքական արգելքի հետեւանքով չենք կրնար Երուսաղէմ երթալ, Հայաստանի մէջ ընել այդ հաւաքը եւ այդ փորձառութեան լոյսին տակ, փոխանակման ծրագիր մը մշակել, լսարանային դրութեամբ ամառը 15 օր Անթիլիաս գալ եւ 15 օր Հայաստան երթալ եւ այսպիսով գործակցութիւնը զարգացնել:
Հ.- Դարձեալ վերադառնալով Դպրեվանքին, պէտք եղած դասագիրքերը ունի՞ք, թէ ոչ անցեալի մեր մեծ մշակներուն գիրքերն են, որ այսօր որպէս դասագիրք կը գործածուին:
Պ.- Դասագիրքերու հարցը, ինչպէս բոլոր դպրոցներու պարագային, Դպրեվանքի մէջ եւս բաւական բարդ հարց է: Ես կը հաւատամ, որ դասագիրք պատրաստելու ճիգը համազգային ճիգ մը պէտք է ըլլայ եւ ոչ թէ պարագայական հեղինակներու վստահուած պարտականութիւն մը: Այդ իմաստով հսկայ աշխատանք ունինք կատարելիք. սակայն բարեբախտութիւնը այն է, որ այսօր երբ համալսարանաւարտ աշխարհական եւ հոգեւորական ուսուցիչներ ունինք ու անոնք կրնան օգտուիլ համացանցային աղբիւրներէ, մեր գործը բաւական կը դիւրանայ. նաեւ ըսեմ որ, Դպրեվանքի բարձր դասարաններու տղաքը իրենք ալ կարելիութիւն ունին համացանցը օգտագործելու:
Հ.- Որքան գիտեմ, անցեալին բարձրագոյն ուսման հետեւող միաբաններուն համար օրուան կաթողիկոսը կը ջանար բարերարներ գտնել: Այսօր ալ կը շարունակուի՞ այդ դրութիւնը, թէ ոչ Մայրավանքն է, որ կը հոգայ անոնց ուսման եւ կեցութեան ծախսերը:
Պ.- Նկատի ունենալով, որ Կաթողիկոսարանը մէկ ամբողջութիւն է եւ բնականօրէն իր զանազան բաժանմունքները ունի, Վեհափառ Հայրապետը որպէս ընդհանուր պատասխանատուն այդ բաժանմունքներուն, ինքն է, որ կը զբաղի պիւտճէական հարցերով, ներառեալ Դպրեվանքի պարագային:
Ուրախութեամբ կը յայտնեմ, թէ Լիբանանի մէջ եւ այլուր բարձրագոյն ուսման հետեւող յատկապէս երիտասարդ սերունդի միաբան հայրեր ունինք այսօր եւս:
Առաւել, ես Վեհափառին բացատրած եմ, որ այսօր նկատի ունենալով կեանքի պայմաններու փոփոխութիւնները, մենք յատուկ ուշադրութիւն պէտք է դարձնենք դպրեվանեցիներու ընկերային կեանքին: Յատկապէս բարեկամական յարաբերութիւններու ընթացքին ես միշտ կը խօսիմ Դպրեվանքի տղոց ընկերային կեանքի կարիքներուն մասին: Գործնական օրինակ մը տալու համար, անցեալ տարեշրջանին մենք սկսանք ամէն ամսուան վերջին Շաբաթ օրը, ընթրիքի ընթացքին, տարեդարձը տօնել այն տղոց, որոնք այդ ամիս ծնած են: Մենք շատ դիւրութեամբ կրնանք այս ծախսը Դպրեվանքի ընթացիկ պիւտճէէն հանել: Բայց ես անցեալ տարի ճիգ մը կատարեցի, այս տարի ալ պիտի կատարեմ, բարեկամներու ըսելու, որ դուն պիտի ստանձնես այս ամսուան տարեդարձի ծախսը: Տղաքը շնորհակալութեան նամակ մը կը յղեն տարեդարձը ստանձնողին, մենք ալ մամուլին հաղորդագրութիւն մը կու տանք եւ այս պատճառ կ՛ըլլայ, որ մարդիկ իրարու հարցնեն. “Ես ի՞նչ կրնամ ընել Դպրեվանքին համար“: Եւ սա ո՛չ թէ նիւթական իմաստով միայն: Ես միշտ կը հաւատամ, որ երբ մարդ-դրամագլուխը կայ, ատաղձը կայ, անոր հետ ամէն զոհողութիւն ալ կու գայ:
Հ.- Հռոմէական Կաթողիկէ Եկեղեցին շատ բան կորսնցուց միայն կուսակրօն քահանաներ ունենալով: Շատ խօսուած է կուսակրօնութեան աւանդական կարգին մասին: Բայց ատենը մէկ կ՛արժէ դարձեալ արծարծել, մանաւանդ, որ դուք անմիջականօրէն կապ ունիք Դպրեվանքի մէջ հասակ նետող տղոց հետ: Կը խորհի՞ք, թէ եթէ Հայ Եկեղեցին կուսակրօնութիւնը ամբողջութեամբ վերցնէ շատ աւելի կոչումներ կրնանք ունենալ:
Պ.- Հարցը այդպէս արմատական պէտք չէ դնել: Կաթոլիկ Եկեղեցին տուժեց միա՛յն կուսակրօն հոգեւորականութիւն ունենալուն համար: Բայց երբ մենք կուսակրօն եւ ամուսնացեալ հոգեւորականութիւն ունինք, արդէն վտանգը 50 տոկոս յաղթահարած ենք: Ինչպէս քիչ առաջ կ՛ըսէի, վանք ունենալը շատ մեծ բարիք պիտի ըլլայ մեզի եւ այս պարագային մնացած 50 տոկոս վտանգը 25 առ հարիւրի պիտի իջեցնէ: Իսկ միւս կողմէ չմոռնանք, որ մեր եկեղեցւոյ առաւելութիւնը, եթէ իտէալականօրէն գործադրուի, աշխարհական եւ հոգեւորական գործակցութեան մէջ է: Ազգային եկեղեցի ըլլալով, մենք նաեւ ժողովրդավար եկեղեցի ենք: Կ՛ըսեմ եթէ ճիշդ ձեւով գործադրուի այս մէկը եւ ոչ թէ ինչ-ինչ մրցակցութիւններու կամ փոխ-ազդեցութիւններու ոլորտի մէջ մտցնէ հարցը:
Ուրեմն, եթէ մենք կարենանք արժեւորել եւ գնահատել – գնահատել կ՛ըսեմ բարոյական իմաստով – ափ մը հայ հոգեւորականութեան ծառայութիւնը եւ ըսել, որ այս տղաքը իրենց կեանքը տուած են, եթէ այսինչ կամ այնինչ ժողովականը իր ժամանակը կամ նիւթականը կու տայ եւ եթէ նժարի վրայ դնենք այդ մէկը, այն ատեն ես կը կարծեմ, որ կուսակրօնութեան հարցը գործնականօրէն լուծած կ՛ըլլանք:
Հ.- Դպրեվանքի ուսանողութեան մէջ կա՞ն աչքի զարնող տաղանդներ, մանաւանդ գրական ու բանասիրական ճիւղերու մէջ:
Պ.- Այո՛, ինչպէս որ կ՛ըսէի, եթէ Դպրեվանքը նկատի ունենանք որպէս ընտանիք մը, պիտի տեսնենք, որ ինչպէս բազմազաւակ ընտանիքի մէջ մեր մէջ ալ ամէն մէկը հակում մը ունի: Բոլորը նոյնը չեն. սակայն ես ուրախ եմ ըսելու, որ մենք տղոց բնատուր շնորհները գտնելու եւ զարգացնելու համար այլ նախաձեռնութեան մը դիմեցինք անցեալ տարի եւ այս տարի աւելի կազմակերպուած ձեւով պիտի ընենք այդ մէկը: Բոլոր տղաքը ութը խմբակներու բաժնեցինք իրենց նախասիրութիւններուն համաձայն` գրական, նկարչական, պատմութեան, ասմունքի, արխիւի, թատերական, երաժշտական եւ այլն: Կան տաղանդաւոր տղաք եւ մեր ճիգն է այդ տղաքը ճիշդ հունաւորել եւ աւելի լաւ կազմաւորել:
Հ.- Սուրիահայեր տագնապի մէջ են եւ մաս մը արտագաղթելու պարտադրանքին տակ կը գտնուին կարծէք. այս նոր արտագաղթը ինչպէ՞ս պիտի ազդէ Դպրեվանքին:
Պ.- Անշուշտ այս տարեշրջանը փորձաքար մը պիտի ըլլայ մեզի: Ըսեմ, որ Յուլիսի վերջաւորութեան, մեր միաբաններէն մէկը Վեհափառ Հայրապետի տնօրինութեամբ Հալէպ գնաց եւ երկու շաբաթ մնաց` Դպրեվանքի ուսանող հաւաքելու համար: Լուրերը դրական էին: Ապա դէպքերը ժխտականօրէն զարգացան: Գիտէք, հիմա ծնողներու մօտ երկու տրամաբանութիւն կրնայ տիրել: Անոնք որոնք պիտի ըսեն, թէ դժուարին օրերու մէջ ենք, գոնէ մեր զաւակը երթայ եւ ուսումը շարունակէ Դպրեվանքի ապահով մթնոլորտին մէջ: Ուրիշ ծնողներ ալ պիտի ըսեն, որ այս անորոշութեան մէջ ի գին ամէն վտանգի մենք կ՛ուզենք մեր զաւակը մեր մօտ ունենալ: Չեմ գիտեր, թէ ի վերջոյ քանակական իմաստով ինչ պատկեր պիտի պարզուի:
Հ.- Գիտեմ, որ դուք յաճախ միջ–եկեղեցական ժողովներու կը մասնակցիք, հակառակ Դպրեվանքի մէջ ձեր ունեցած ծանր պարտականութեան: Գիտեմ նաեւ, որ ունիք գրական հետաքրքրութիւններ: Արդեօք ժամանակ կը գտնէ՞ք հասնելու այս բոլորին:
Պ.- Ըսեմ, որ այս մարզին մէջ հովուական օրերէս աւելի արդիւնալից են վարած զոյգ պաշտօններս: Յատկապէս երբ Նիւ Ճըրզի մնացի 6 տարի, կը ցաւիմ ըսելու, որ մէկ գիրք նոյնիսկ չկրցայ կարդալ. հազիւ թերթերը կրնայի կարդալ եւ հովուական պարտաւորութիւններուս հասնիլ: Սակայն Դպրեվանքի մթնոլորտը կու տայ կարելիութիւնն ու մղումը, որ ես աւելի գրասեղանին կապուած մնամ` թէ՛ գրեմ եւ թէ ընթերացանութեանս գոհացում տամ:
Հ.- Աւելցնելիք բան մը ունի՞ք մեր այս զրոյցին:
Պ.- Մէկ բան կ՛ուզեմ աւելցնել: Ակնարկեցիք Սուրիոյ կացութեան, որ տգեղ անակնալի մը ուժգնութեամբ կը ցնցէ մեզ: Այլեւս անհրաժեշտութիւն է Դպրեվանքի մէջ ամէն գաղութներէ ուսանող ունենալը: Մեր պարտքն է, մեր պարտաւորութիւնն է, մեր կոչումն է որպէս Դպրեվանքի Տեսուչի, եկած տղաքը կազմաւորել եւ վերադարձնել իրենց շրջապատին, որպէսզի հոն կարենան աւելիով իրենք զիրենք արժեւորել եւ իրենց ծառայութիւնը բերել: Այլեւս անցած են այն օրերը երբ գաղութէ գաղութ, յատկապէս Միջին Արեւելքէն, մենք մարդուժ կը ներածէինք: Մեր համայնքները ատաղձը պիտի տրամադրեն, մենք պիտի կազմաւորենք այդ տղաքը եւ ապա անոնք պիտի վերադառնան իրենց համայնքները ու պիտի հոգան անոնց կարիքները:
